علایم، علل و درمان وسواس فکری – عملی

تصور کنید در ذهن خود گرفتار افکاری تکراری و ناخواسته هستید، افکاری که مانند موریانه به جان آرامش شما افتاده‌اند و رهایتان نمی‌کنند. اضطراب و ترسی که این افکار به همراه دارند، شما را به انجام رفتارهای تکراری و اجباری وادار می‌کند، گویی در زنجیره‌ای از وسواس گرفتار شده‌اید.

این داستان، داستان بسیاری از افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) است. OCD دنیای فرد را به مکانی پر از اضطراب، تردید و اجبار تبدیل می‌کند. در این دنیای وارونه، نظم و تقارن بیش از حد، چک کردن مداوم اشیاء، ترس از آلودگی و افکار ناخواسته و مزاحم، به رفیق شفیق فرد تبدیل می‌شوند.

اما تسلیم شدن در برابر وسواس اجباری نیست. در این مقاله، به سفری در دنیای پیچیده‌ی OCD می‌رویم، با علائم و انواع آن آشنا می‌شویم، و راه‌های رهایی از این زنجیره‌ی ناخواسته را بررسی می‌کنیم.

همراه ما باشید تا دریابیم که چگونه می‌توان با کمک علم و اراده، بر وسواس غلبه کرد و دوباره آرامش را به زندگی خود بازگرداند.

• وسواس فکری اجباری OCD چیست؟
• انواع وسواس
• علائم و نشانه های وسواس فکری-اجباری چیست؟
• ریشه وسواس فکری چیست؟
• درمان وسواس و رهایی از زنجیره‌ی افکار و اعمالی ناخواسته
• تست وسواس فکری

وسواس فکری اجباری OCD چیست؟

اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) بیماری مزمنی است که در آن فرد دچار افکار ناخواسته و تکرار شونده (وسواس) و رفتارهای تکراری و اجباری (اجبار) می شود.

این افکار و رفتارها می توانند وقت زیادی از فرد بگیرند و باعث ناراحتی و اضطراب شدید شوند و حتی فعالیت های روزانه فرد را مختل کنند. با این حال، درمان های موثری برای کمک به مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به OCD وجود دارد.

انواع وسواس

اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) یک اختلال روانپزشکی است که با افکار و اعمالی تکراری و ناخواسته مشخص می شود. افکار (وسواس) می توانند مزاحم، ترسناک یا حتی شرم آور باشند و فرد را به انجام رفتارهای اجباری وادار کنند.

انواع مختلفی از وسواس وجود دارد، اما برخی از رایج ترین آنها عبارتند از:

• وسواس آلودگی: ترس از آلودگی و میکروب ها؛ افراد مبتلا به این نوع وسواس ممکن است مرتباً دست های خود را بشویند، از تماس با اشیاء خاصی اجتناب کنند یا خانه خود را بیش از حد تمیز کنند.
• وسواس نظم و تقارن: نیاز به نظم و تقارن بیش از حد؛ افراد مبتلا به این نوع وسواس ممکن است اشیاء را به روشی خاص مرتب کنند، در شمارش اشیاء وسواس داشته باشند یا نتوانند اشیاء را ناقص یا نامرتب ببینند.
• وسواس چک کردن: چک کردن مداوم اشیاء و وسایل؛ افراد مبتلا به این نوع وسواس ممکن است بارها و بارها قفل درها، اجاق گاز یا اتو را بررسی کنند تا مطمئن شوند که خاموش هستند.
• وسواس فکری خشن یا تهاجمی: افکار ناخواسته در مورد آسیب رساندن به خود یا دیگران؛ افراد مبتلا به این نوع وسواس ممکن است از افکار خود بترسند و فکر کنند که دیوانه هستند.
• وسواس مذهبی: افکار وسواس گونه در مورد مسائل مذهبی؛ افراد مبتلا به این نوع وسواس ممکن است مرتباً دعا کنند، از مکان های مذهبی اجتناب کنند یا نگران نجات خود باشند.

علائم و نشانه های وسواس فکری-اجباری چیست؟

افرادی که به اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) مبتلا هستند، ممکن است وسواس، اجبار یا هر دو را تجربه کنند. وسواس ها شامل افکار، تمایلات یا تصاویر ذهنی تکراری، مزاحم و ناخواسته هستند که باعث اضطراب شدید در افراد می شوند. موارد شایع وسواس ها عبارتند از:

• ترس از میکروب و آلودگی
• ترس از فراموش کردن، گم کردن یا جا گذاشتن چیزی
• ترس از دست دادن کنترل روی رفتار خود
• افکار تهاجمی نسبت به دیگران یا خود
• افکار ناخواسته، ممنوعه در مورد رابطه جنسی، مذهب یا آسیب
• تمایل به داشتن چیزهایی به صورت متقارن یا کاملاً مرتب

اعمال اجباری، رفتارهای تکراری هستند که فرد مبتلا به OCD احساس نیاز به انجام آن ها دارد ( اغلب به عنوان پاسخی به افکار وسواسی )، اعمال اجباری رایج عبارتند از:

• شستشوی مکرر دست ها، حمام کردن یا تمیز کردن به دلیل ترس از آلودگی
• چک کردن مکرر قفل ها، وسایل برقی یا اجاق گاز به دلیل ترس از آسیب یا خطر
• تکرار کلمات، عبارات یا اعداد خاص به دلیل احساس اضطراب یا ناراحتی
• چیدمان اشیاء به روشی خاص و متقارن به دلیل ناتوانی در تحمل بی نظمی
• جمع آوری وسایل غیر ضروری به دلیل ترس از نیاز احتمالی به آن ها در آینده
• دعا کردن یا انجام ritual های مذهبی خاص برای خنثی کردن افکار وسواسی
• طلبیدن مکرر اطمینان از دیگران به دلیل ترس از اشتباه کردن یا آسیب رساندن به کسی

همه افکار تکراری وسواس نیستند و همه عادت‌ها و آیین‌ها اجبار محسوب نمی‌شوند. اما به طور کلی، افرادی که به اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) مبتلا هستند، با موارد زیر مواجهند:

• ناتوانی در کنترل افکار و رفتارهای وسواسی: حتی زمانی که می‌دانند این افکار و رفتارها افراطی و زیاده از حد هستند.
• صرف بیش از یک ساعت در روز برای افکار و رفتارهای وسواسی: این زمان صرف شده می‌تواند روی زندگی روزمره آن‌ها تاثیر منفی بگذارد.
• لذت نبردن از رفتارهای اجباری: ممکن است فرد در حین انجام آن‌ها احساس آرامش موقتی داشته باشد، اما این لذت واقعی نیست و پس از آن دوباره اضطراب و ناراحتی برمی‌گردد.
• مشکلات قابل توجه در زندگی روزمره: این افکار و رفتارها می‌توانند مانع انجام کارهای روزانه، شرکت در فعالیت‌های اجتماعی و داشتن روابط سالم شوند.

مطالعه این مطلب نیز به شما پیشنهاد می‌شود: 5 علت ناخن جویدن و راههای ترک آن

برخی افراد مبتلا به OCD، اختلال تیک نیز دارند که شامل حرکات یا صداهای تکراری است. تیک‌های حرکتی مانند پلک زدن و حرکات دیگر چشم، صورت در هم کشیدن، تکان دادن گردن یا شانه‌ها هستند. تیک‌های صوتی شامل صداهایی مانند صاف کردن مکرر گلو، خُرخُ کردن یا غرغر کردن می‌شوند. رایج است که افراد مبتلا به OCD اختلال خلقی یا اختلال اضطرابی دیگری نیز داشته باشند.

علائم OCD ممکن است در هر سنی شروع شود، اما معمولا در اواخر کودکی یا اوایل بزرگسالی بروز می‌کند. اغلب افراد مبتلا به OCD در اوایل بزرگسالی تشخیص می‌گیرند.

افراد مبتلا به OCD ممکن است از موقعیت‌هایی که علائم آن‌ها را تحریک می‌کند اجتناب کنند یا برای مقابله با آن از مواد مخدر یا الکل استفاده کنند.

بسیاری از بزرگسالان مبتلا به OCD متوجه می‌شوند که رفتارهای اجباری آن‌ها منطقی نیست. با این حال، کودکان ممکن است متوجه متفاوت بودن رفتار خود نباشند و اغلب از این می‌ترسند که اگر مراسم اجباری خاصی را انجام ندهند، اتفاق وحشتناکی رخ خواهد داد. معمولا والدین یا معلمان علائم OCD را در کودکان تشخیص می‌دهند.

علائم OCD ممکن است به آرامی شروع شود و برای مدتی برطرف شود یا با گذشت زمان بدتر شود. در دوران استرس، علائم معمولا تشدید می‌شوند. همچنین ممکن است وسواس‌ها و اجبارهای فرد با گذشت زمان تغییر کند.

اگر فکر می‌کنید شما یا فرزندتان ممکن است به OCD مبتلا باشید، با یک روانشناس صحبت کنید. در صورت عدم درمان، علائم OCD می‌تواند شدید شود و در زندگی روزمره اختلال ایجاد کند.

برای رزرو نوبت مشاوره با روانشناسان موسسه مسیر آرامش دی اینجا کلیک کنید.

ریشه وسواس فکری چیست؟

اگرچه علت و ریشه وسواس فکری OCD ناشناخته است، عوامل خطر مختلف شانس ابتلا به این اختلال را افزایش می دهند.

• ژنتیک: مطالعات نشان داده اند که داشتن یکی از بستگان درجه یک (والدین یا خواهر و برادر) مبتلا به OCD با افزایش احتمال ابتلا به این اختلال همراه است. دانشمندان هیچ ژن یا مجموعه‌ای از ژن‌ها را شناسایی نکرده‌اند که به طور قطعی منجر به OCD شود، اما مطالعات برای بررسی ارتباط بین ژنتیک و OCD ادامه دارد.
• زیست شناسی: مطالعات تصویربرداری مغز نشان داده است که افراد مبتلا به OCD اغلب در قشر پیشانی و ساختارهای زیر قشری مغز، مناطقی از مغز که بر توانایی کنترل رفتار و پاسخ های عاطفی تأثیر می گذارد، تفاوت هایی دارند. محققان همچنین دریافته‌اند که چندین ناحیه مغز، شبکه‌های مغزی و فرآیندهای بیولوژیکی نقش کلیدی در افکار وسواسی، رفتار اجباری و ترس و اضطراب مرتبط دارند. تحقیقات برای درک بهتر ارتباط بین علائم OCD و بخش‌هایی از مغز در حال انجام است. این دانش می‌تواند به محققان کمک کند تا درمان‌هایی را با هدف مکان‌های خاص مغز توسعه دهند و تطبیق دهند.
• خلق و خو: برخی تحقیقات نشان داده است که افرادی که رفتارهای محتاطانه تری از خود نشان می دهند، احساسات منفی را تجربه می کنند و علائم اضطراب و افسردگی را در کودکی نشان می دهند، بیشتر در معرض ابتلا به OCD هستند.
• ترومای دوران کودکی: برخی از مطالعات ارتباط بین ترومای دوران کودکی و علائم وسواس را گزارش کرده اند. برای درک این رابطه به تحقیقات بیشتری نیاز است.

درمان وسواس و رهایی از زنجیره‌ی افکار و اعمالی ناخواسته

وسواس فکری-اجباری (OCD) با چنگ و دندان به تار و پود زندگی بسیاری از افراد چنگ می‌اندازد و رهایی از آن دشوار به نظر می‌رسد. اما امید همچنان در دل تاریکی می‌درخشد.

خبر خوش این است که درمان می‌تواند زنجیره‌ی وسواس را از هم بپاشد و دریچه‌ای به سوی زندگی سالم و شاد را بگشاید. متخصصان سلامت روان با دارو، روان‌درمانی یا ترکیبی از هر دو، به یاری افراد مبتلا به OCD می‌شتابند.

بهترین روش درمانی به شرایط و علائم هر فرد بستگی دارد. مشاوران روانشناس با بررسی دقیق شرایط، بهترین گزینه درمانی را به شما پیشنهاد می‌کنند.

مشورت با مشاوران روانشناس اولین قدم در مسیر رهایی از وسواس فکری( OCD) است. در این گفتگو، شما به طور کامل در مورد علائم و شرایط خود صحبت می‌کنید و متخصص با ارائه توضیحات دقیق در مورد مزایا و خطرات هر روش درمانی، به شما در انتخاب بهترین گزینه کمک می‌کند.

برای مشاوره آنلاین با بهترین متخصصان روانشناسی اینجا کلیلک کنید.

روان‌درمانی و دارو درمانی، هر دو به زمان نیاز دارند تا اثر خود را به طور کامل نشان دهند. صبر و تعهد در پیروی از برنامه درمانی، رمز موفقیت در این سفر است. اگرچه هیچ درمانی برای وسواس فکری وجود ندارد، درمان‌ها به افراد کمک می‌کنند علائم خود را مدیریت کنند و در فعالیت‌های روزمره شرکت کنند و زندگی کامل و فعالی داشته باشند.

1. روان درمانی

روان درمانی می تواند یک درمان موثر برای بزرگسالان و کودکان مبتلا به وسواس فکری (OCD) باشد. تحقیقات نشان می دهد که انواع خاصی از روان درمانی، از جمله درمان شناختی رفتاری و سایر درمان های مرتبط، می تواند به اندازه دارو برای بسیاری از افراد موثر باشد. برای دیگران، روان درمانی زمانی که با دارو ترکیب می شود، ممکن است مؤثرتر باشد.

درمان شناختی رفتاری (CBT): CBT یکی از موثرترین روش‌های درمان وسواس فکری است. در این روش، فرد یاد می‌گیرد که افکار و رفتارهای وسواس‌گونه خود را شناسایی و کنترل کند.

درمان مواجهه و جلوگیری از پاسخ (ERP): تحقیقات نشان می دهد که ERP، یک نوع خاص از CBT، به طور موثر رفتارهای اجباری را کاهش می دهد، حتی برای افرادی که به خوبی به دارو پاسخ نمی دهند.

با ERP، افراد زمان خود را در یک محیط امن می گذرانند که به تدریج آنها را در معرض موقعیت هایی قرار می دهد که وسواس آنها را تحریک می کند (مانند دست زدن به اشیاء کثیف) و آنها را از درگیر شدن در رفتار اجباری معمولی خود (مانند شستن دست ها) باز می دارد.

اگرچه این رویکرد ممکن است در ابتدا باعث اضطراب شود و خطر ترک پیش از موعد درمان را ایجاد کند، اما با ادامه درمان، اجبار برای اکثر افراد کاهش می یابد.

کودکان مبتلا به OCD ممکن است به کمک بیشتری از اعضای خانواده و ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی برای تشخیص و مدیریت علائم وسواس فکری (OCD)نیاز داشته باشند. مشاوران روانشناس می توانند با کودکان خردسال برای شناسایی استراتژی هایی برای مدیریت استرس و افزایش حمایت کار کنند تا بتوانند علائم وسواس فکری خود را کنترل کنند.

2. دارو درمانی

ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی ممکن است دارویی برای کمک به درمان OCD تجویز کنند. رایج ترین داروهایی که برای وسواس فکری (OCD) تجویز می شوند، داروهای ضد افسردگی هستند که سروتونین، یک انتقال دهنده شیمیایی در مغز که در افسردگی و وسواس فکری (OCD) نقش دارد را هدف قرار می دهند. بزرگترین دسته از داروهای ضد افسردگی، مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین نامیده می شوند.

درمان ضد افسردگی می تواند 8 تا 12 هفته قبل از شروع بهبود علائم طول بکشد، و درمان OCD ممکن است به دوزهای بالاتری نسبت به آنچه معمولاً برای درمان افسردگی استفاده می شود نیاز داشته باشد. برای برخی افراد، این داروها ممکن است عوارض جانبی مانند سردرد، حالت تهوع یا مشکل در خواب ایجاد کنند. اکثر افراد مبتلا به OCD متوجه می شوند که داروها، اغلب در ترکیب با روان درمانی، می توانند به آنها در مدیریت علائم خود کمک کنند.

پزشک شما برای به حداقل رساندن عوارض جانبی یا علائم قطع مصرف دارو، ممکن است به مرور زمان میزان مصرف داروهایتان را تنظیم کند. به هیچ عنوان بدون مشورت با پزشک مصرف داروهای خود را قطع نکنید. پزشک شما می‌تواند با نظارت بر وضعیت سلامت شما، به شکل ایمن و مؤثر برنامه درمانی‌تان را تنظیم کند.

3. تحریک مغزی عمیق (DBS)

DBS یک روش درمانی نوین برای وسواس فکری است که در موارد شدید وسواس فکری که به درمان‌های دیگر پاسخ نداده‌اند، استفاده می‌شود. در این روش، از الکترودهایی برای تحریک مناطق خاصی از مغز استفاده می‌شود.

4. سایر روش‌های درمانی

روش‌های درمانی دیگری مانند مدیتیشن، یوگا و ذهن‌آگاهی نیز می‌توانند در درمان OCD مفید باشند.

معجزه درمان وسواس چیست؟

معجزه درمان وسواس در اراده و تلاش فرد برای رهایی از این اختلال است. با کمک روش‌های درمانی مناسب و تعهد فرد به درمان، می‌توان بر وسواس فکری غلبه کرد و زندگی سالم و با کیفیتی را تجربه کرد.

تست وسواس فکری

تست‌های وسواس فکری می‌توانند به شما در شناسایی علائم و احتمال ابتلا به اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) کمک کنند. این تست‌ها به هیچ وجه جایگزین تشخیص توسط متخصص روانشناس یا روانپزشک نیستند، اما می‌توانند به عنوان یک ابزار غربالگری اولیه مفید باشند.

چند نوع تست وسواس فکری وجود دارد:

• پرسشنامه وسواس فکری-اجباری ییل-براون (YBOCS): این پرسشنامه توسط متخصصان برای تشخیص OCD استفاده می‌شود و شامل سوالاتی در مورد افکار و رفتارهای وسواس‌گونه است.
• مقیاس وسواس مادزلی (MOCI): این پرسشنامه کوتاه‌تر از YBOCS است و می‌تواند به عنوان یک ابزار غربالگری اولیه برای OCD استفاده شود.
• تست آنلاین وسواس فکری: تعدادی تست آنلاین وسواس فکری نیز وجود دارد که می‌توانید به صورت رایگان انجام دهید.

در اینجا چند نمونه سوال از تست وسواس فکری آورده شده است:

• آیا افکار ناخواسته و مزاحمی دارید که به طور مکرر به ذهنتان می‌آید؟
• آیا برای کاهش اضطراب خود رفتارهای تکراری انجام می‌دهید؟
• آیا افکار یا رفتارهای شما در زندگی روزمره شما اختلال ایجاد می‌کند؟

اگر به سوالات بالا پاسخ مثبت می‌دهید، ممکن است به وسواس فکری مبتلا باشید. برای تشخیص دقیق و دریافت درمان مناسب، مشورت و دریافت نوبت مشاوره با روانشناسان موسسه مسیر آرامش دی اینجا کنید.