9 نشانه بلوغ زودرس؛ علت و درمان آن

بلوغ زودرس زمانی است که بدن کودکان خیلی زود به بدن بزرگسالان تبدیل می شود. این تغییر به عنوان بلوغ شناخته می شود.

در این مقاله، به بررسی علل و عوامل موثر در بلوغ جنسی زودرس، تأثیرات آن بر سلامت جسمانی و روانی، راه‌های پیشگیری و مدیریت آن می‌پردازیم. هدف از این مقاله، ارائه اطلاعات کامل و جامعی درباره بلوغ زودرس است تا خوانندگان بتوانند بهترین راهکارها را برای مدیریت این مسئله پیدا کنند.

با مطالعه این مقاله، شما با علل احتمالی بلوغ زودرس، علائم و نشانه‌های آن، تأثیرات آن بر روان و جسم، روش‌های پیشگیری و درمان آن آشنا خواهید شد. همچنین، راهنمایی‌هایی برای خانواده‌ها و جوانانی که با این مسئله مواجه هستند، ارائه خواهد شد.

• بلوغ زودرس چیست؟
• علائم بلوغ زودرس
• علل بلوغ جنسی زودرس
• انواع بلوغ زودرس
• درمان بلوغ زودرس مرکزی و محیطی
• راههای تشخیص بلوغ زودرس در کودکان
• درمان بلوغ زودرس
• بلوغ زودرس چه خطراتی دارد؟
• چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
• راههای جلوگیری از بلوغ زودرس در پسران و دختران
• درمان خانگی بلوغ زودرس

بلوغ زودرس چیست؟

بلوغ جنسی زودرس، پدیده‌ای است که در آن نشانه‌های فیزیکی بلوغ جنسی در کودکان به طور غیرمعمول زودتر از سن معمول ظاهر می‌شوند. این شامل رشد سینه، رشد موهای ناحیه تناسلی، تغییرات صدا و سایر ویژگی‌های جنسی ثانویه می‌شود.

در دوران بلوغ ماهیچه ها و استخوان ها به سرعت رشد می کنند، شکل و اندازه بدن تغییر می کند، و بدن توانایی تولید مثل دارد.

بلوغ زودرس در دختران معمولاً قبل از 8 سالگی و در پسران قبل از 9 سالگی رخ می‌دهد. علت اصلی بلوغ زودرس هنوز مشخص نیست، اما عواملی مانند عوامل ژنتیکی، محیطی، هورمونی و تغذیه ممکن است در این مسئله نقش داشته باشند. برای مدیریت بلوغ زودرس، مشاوره پزشکی و استفاده از درمان‌های دارویی ممکن است لازم باشد.

علائم بلوغ زودرس

علائم بلوغ زودرس عبارتند از:

• رشد سینه و اولین پریود در دختران
• موهای ناحیه تناسلی یا زیر بغل
• رشد بیضه و آلت تناسلی، موهای صورت و صدای عمیق تر در پسران
• رشد سریع
• آکنه
• بوی بدن بزرگسالان
• بد خلقی
• افزایش پرخاشگری
• زودتر از سایر همکلاسی ها بلند قد می شوند

نشانه های بلوغ جنسی زودرس می تواند مانند سایر بیماری ها باشد. بهتر است برای تشخیص به پزشک مراجعه کنید.

چه چیزی باعث بلوغ جنسی زودرس می شود؟

برای درک علل بلوغ زودرس در برخی از کودکان، دانستن اینکه در بلوغ چه اتفاقی می افتد مفید است. مغز این فرآیند را با ساخت هورمونی بنام هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) آغاز می کند.

مغز با ارسال هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) به غده هیپوفیز، رهبر ارکست هورمون‌ها، این فرآیند را آغاز می‌کند. غده هیپوفیز با دریافت فرمان GnRH، هورمون‌های FSH و LH را آزاد می‌کند.

FSH و LH به سمت اندام‌های جنسی، تخمدان‌ها در دختران و بیضه‌ها در پسران، حرکت می‌کنند. در تخمدان‌ها، FSH باعث تولید استروژن می‌شود و LH تخمک‌گذاری را تحریک می‌کند. در بیضه‌ها، LH تولید تستوسترون را افزایش می‌دهد.

استروژن مسئول ایجاد صفات جنسی زنانه مانند رشد سینه‌ها، عادت ماهانه و تغییرات خلق و خو است. تستوسترون باعث ایجاد صفات جنسی مردانه مانند رشد موهای صورت، بم شدن صدا و افزایش قدرت عضلانی می‌شود.

انواع بلوغ زودرس

دو نوع بلوغ جنسی زودرس وجود دارد:

بلوغ زودرس مرکزی: این نوع شایع ترین نوع بلوغ زودرس است و زمانی اتفاق می افتد که مغز به طور طبیعی زودتر از موعد سیگنال هایی را برای شروع بلوغ ارسال می کند. علت دقیق این امر ناشناخته است، اما ممکن است مربوط به موارد زیر باشد:

• سابقه خانوادگی: اگر سابقه خانوادگی بلوغ زودرس دارید، فرزند شما نیز بیشتر در معرض خطر ابتلا به آن قرار دارد.
• نژاد: بلوغ زودرس در برخی از نژادها، مانند سفیدپوستان، بیشتر از سایر نژادها است.
• وزن کم هنگام تولد: نوزادانی که با وزن کم به دنیا می آیند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بلوغ جنسی زودرس هستند.

بلوغ زودرس محیطی: این نوع بلوغ زودرس ناشی از قرار گرفتن در معرض هورمون های جنسی است که از خارج از بدن می آیند. این هورمون ها می توانند از منابع مختلفی مانند:

• کرم های موضعی حاوی هورمون: برخی از کرم ها و لوسیون ها حاوی هورمون هایی هستند که می توانند در صورت جذب شدن به پوست، باعث این اختلال شوند.
• داروهای هورمونی: برخی از داروها، مانند داروهای جایگزین هورمون درمانی، حاوی هورمون هایی هستند که می توانند در صورت مصرف توسط کودکان، باعث بلوغ زودرس شوند.
• مواد شیمیایی محیطی: برخی از مواد شیمیایی موجود در محیط، مانند BPA، می توانند در عملکرد هورمون ها اختلال ایجاد کرده و منجر به بلوغ زودرس شوند.

در برخی از موارد، ممکن است ناهنجاری هایی در هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز وجود داشته باشد که باعث می شود این غدد به طور طبیعی زودتر از موعد سیگنال هایی را برای شروع بلوغ ارسال کنند. این ناهنجاری ها می توانند ناشی از موارد زیر باشند:

• تومورها: تومورهای هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز می تواند باعث ترشح بیش از حد هورمون هایی شود که بلوغ را تحریک می کنند.
• عفونت ها: عفونت های مغزی می تواند به هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز آسیب برساند و منجر به بلوغ جنسی زودرس شود.
• آسیب به سر: آسیب به سر می تواند به هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز آسیب برساند و منجر به این اختلال شود.
• بیماری های خودایمنی: برخی از بیماری های خودایمنی می توانند به هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز حمله کرده و منجر به بلوغ زودرس شوند.

بلوغ زودرس چگونه درمان می شود؟

هدف از درمان بلوغ زودهنگام، جلوگیری از شروع یا کند کردن روند بلوغ و علائم آن است. در برخی موارد، ممکن است علائم اولیه بلوغ که قبلاً ظاهر شده‌اند، تا حدی معکوس شوند.

درمان این اختلال با استفاده از هورمون مصنوعی به نام هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) انجام می‌شود. این هورمون نقشی کلیدی در تنظیم سیستم تولید مثل بدن دارد.

آیا می دانید GnRH مصنوعی چگونه عمل می کند؟

GnRH مصنوعی با ارسال سیگنال‌های مشابه GnRH طبیعی به غده هیپوفیز در مغز عمل می‌کند. با این حال، این سیگنال‌ها به جای تحریک ترشح هورمون‌های جنسی (LH و FSH) توسط غده هیپوفیز، آن را متوقف یا کند می‌کنند. در نتیجه، روند بلوغ جنسی به طور موقت متوقف یا کند می‌شود.

درمان بلوغ زودرس مرکزی و درمان بلوغ زودرس محیطی

استفاده از درمان آنالوگ GnRH ممکن است با تزریق ماهانه بهمراه داروهایی مانند لوپرولید استات (Lupron Depot) یا تریپتورلین (Trelstar، Triptodur Kit) باشد. کودکان این دارو را تا رسیدن به سن معمول بلوغ ادامه می دهند. پس از توقف درمان، بلوغ دوباره شروع می شود.

یکی دیگر از گزینه های درمانی برای بلوغ زودرس مرکزی، کاشت هیسترلین است که تا یک سال طول می کشد. این درمان شامل واکسن های ماهانه نیست. اما شامل جراحی جزئی برای قرار دادن ایمپلنت زیر پوست بازو است. پس از یک سال، ایمپلنت برداشته می شود. در صورت نیاز، یک ایمپلنت جدید جای آن را می گیرد.

درمان بلوغ زودرس به طور خاص به علت و شدت آن بستگی دارد. در ادامه چند روش درمانی رایج را بطور خلاصه اشاره می‌کنیم:

• درمان با آنالوگ های GnRH:این رایج ترین درمان برای بلوغ زودرس مرکزی است. آنالوگ های GnRH داروهایی هستند که به طور موقت بلوغ را با مسدود کردن سیگنال هایی که از هیپوتالاموس به غده هیپوفیز می رسند، متوقف می کنند. این امر به توقف یا کند شدن رشد و نمو کمک می کند. آنالوگ های GnRH را می توان به صورت تزریق ماهیانه یا هر سه ماهه تجویز کرد یا به صورت ایمپلنت زیر پوست قرار داد.
• جراحی: اگر علت بلوغ زودرس مرکزی تومور باشد، ممکن است جراحی برای برداشتن تومور لازم باشد.
• پرتودرمانی: پرتودرمانی ممکن است برای کوچک کردن یا از بین بردن تومورهایی که باعث بلوغ زودرس مرکزی می شوند، استفاده شود.
• شیمی درمانی: شیمی درمانی ممکن است برای از بین بردن سلول های توموری که باعث بلوغ زودرس مرکزی می شوند، استفاده شود.

بلوغ زودرس چگونه تشخیص داده می شود؟

تشخیص بلوغ زودرس با انجام معاینه فیزیکی و بررسی سابقه پزشکی کودک توسط پزشک اطفال آغاز می شود. پزشک همچنین ممکن است آزمایش هایی را برای اندازه گیری سطح هورمون ها و بررسی سایر مشکلات احتمالی تجویز کند.

در اینجا برخی از آزمایشاتی که ممکن است انجام شود آورده شده است:

• آزمایش خون: این آزمایش ها می تواند سطح هورمون هایی مانند هورمون لوتئینه کننده (LH)، هورمون محرک فولیکول (FSH)، استرادیول و تستوسترون را اندازه گیری کند. سطوح بالای این هورمون ها می تواند نشان دهنده بلوغ زودهنگام باشد.
• آزمایش ادرار: این آزمایش ها نیز می توانند سطح هورمون ها را اندازه گیری کنند.
• تصویربرداری با اشعه ایکس از مچ دست: این آزمایش می تواند سن استخوانی کودک را تخمین بزند، که می تواند به پزشک در تعیین اینکه آیا بلوغ کودک سریعتر از حد معمول پیشرفت می کند یا خیر کمک کند.
• سونوگرافی: این آزمایش می تواند برای بررسی تخمدان ها و رحم در دختران یا بیضه ها در پسران برای بررسی ناهنجاری ها استفاده شود.
• MRI: این آزمایش می تواند برای بررسی مغز به منظور بررسی تومورها یا سایر ناهنجاری هایی که ممکن است باعث بلوغ زودرس شود استفاده شود.

عوارض احتمالی بلوغ زودرس چیست؟

قد کوتاه. کودکانی که زودتر از موقع به بلوغ می رسند ممکن است در ابتدا به سرعت رشد کنند و از سایر هم سن و سال های خود بلندتر باشند. اما استخوان های آنها خیلی زود بالغ می شود. بنابراین رشد این کودکان اغلب زودتر از حد معمول متوقف می شود. این می تواند باعث شود که آنها در بزرگسالی کوتاهتر از حد متوسط ​​باشند.

مشکلات اجتماعی و عاطفی کودکان. کودکانی که زود به بلوغ می رسند به دلیل ظاهر و رشد متفاوت خود از سایر کودکان، عزت نفس پایینی داشته باشند و بیشتر در معرض خطر افسردگی و اضطراب باشند. کودکان با این اختلال ممکن است در تعامل با همسالان خود که در مراحل مختلف رشد هستند، مشکل داشته باشند بیشتر در معرض آزار و اذیت توسط همسالان خود قرار بگیرند. همچنین این افراد ممکن است ناخواسته مبتلا به مشکلات روانی مانند خودارضایی، … شوند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر علائم رشد جنسی را در دختری قبل از 8 سالگی یا در پسری قبل از 9 سالگی مشاهده کردید، با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی کودک خود تماس بگیرید.

راههای جلوگیری از بلوغ زودرس

متاسفانه، در حال حاضر هیچ راه قطعی برای جلوگیری از بلوغ زودرس وجود ندارد. با این حال، اقداماتی وجود دارد که می توان برای کاهش خطر ابتلا به آن انجام داد:

• برخی از گیاهان، مانند بادرنجبویه ممکن است به کاهش علائم بلوغ زودرس کمک کنند.
• چاقی یک عامل خطر برای بلوغ زودهنگام در هر دو جنس است.
• حفظ وزن سالم فرزندتان با رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم می تواند به کاهش خطر ابتلا به آن کمک کند.
• هر چیزی که حاوی استروژن یا تستوسترون است را از کودکان دور نگه دارید. اینها ممکن است شامل داروهای تجویزی برای بزرگسالان یا مکمل های رژیمی باشد.

چه غذاهایی باعث بلوغ زودرس می شود؟

در حال حاضر، هیچ مدرک علمی قطعی وجود ندارد که نشان دهد غذاهای خاصی باعث بلوغ زودهنگام می شوند. با این حال، برخی از تحقیقات نشان داده اند که ممکن است ارتباطی بین رژیم غذایی و بلوغ زودرس وجود داشته باشد.

غذاهایی که ممکن است خطر ابتلا به بلوغ زودهنگام را افزایش دهند عبارتند از:

• غذاهای پرچرب: مطالعات نشان داده اند که رژیم غذایی پرچرب با افزایش سطح هورمون های جنسی در کودکان مرتبط است. این هورمون ها می توانند منجر به شروع زودهنگام بلوغ شوند.
• غذاهای فرآوری شده: غذاهای فرآوری شده اغلب حاوی قند، نمک و چربی ناسالم بالایی هستند. این مواد مغذی می توانند بر تعادل هورمونی بدن تأثیر بگذارند و خطر ابتلا به بلوغ زودهنگام را افزایش دهند.
• گوشت قرمز: مصرف زیاد گوشت قرمز با افزایش سطح هورمون های جنسی در کودکان مرتبط بوده است.
• محصولات لبنی: برخی از مطالعات نشان داده اند که مصرف زیاد محصولات لبنی با افزایش خطر ابتلا به بلوغ زودرس در دختران مرتبط است.
• غذاهای حاوی سویا: سویا حاوی فیتواستروژن هایی است که می توانند شبیه به استروژن، هورمون جنسی زنانه، در بدن عمل کنند. برخی از متخصصان بر این باورند که مصرف زیاد سویا ممکن است خطر ابتلا به بلوغ جنسی زودرس را در دختران افزایش دهد.

سخن پایانی

کودکانی که زودتر به بلوغ می رسند ممکن است احساس کنند که شبیه سایر کودکان هم سن و سال خود نیستند. اما این اختلال ممکن است منجر به مشکلات اجتماعی و عاطفی شود. یکی از نتایج آن می تواند داشتن رابطه جنسی در سنین پایین باشد.

مشاوره می تواند به خانواده ها کمک کند تا احساسات و مسائلی را که ممکن است با بلوغ جنسی زودرس به وجود بیاید، بهتر درک کنند و آنها را مدیریت کنند. برای پاسخ به سؤالات یا کمک به یافتن مشاور، می‌توانید با یکی از مشاوران موسسه مسیر آرامش دی مشورت کنید.