بیش فعالی چیست و چگونه درمان می شود؟

آیا فرزند شما بی‌قرار و پرجنب‌وجوش است؟در تمرکز کردن و انجام تکالیف مدرسه مشکل دارد؟ به نظر می‌رسد که دائم در حال رویاپردازی است و حواسش پرت می‌شود؟

شاید فرزند شما به اختلال بیش فعالی یا نقص توجه (ADHD) مبتلا باشد؛ اما نگران نباشید!

این مقاله به شما کمک می‌کند تا فرزندتان را بهتر درک کنید و به او در غلبه بر این اختلال کمک کنید.

• بیش فعالیADHD چیست؟
• مهمترین علائم بیش فعالی
• چه چیزی باعث بروز بیش فعالی کودکان ADHD می شود؟
• راههای تشخیص بیش فعالی کودکان
• روش‌های درمان بیش فعالی در کودکان
• چگونه والدین می توانند به کودکان مبتلا به بیش فعالی کمک کنند؟

بیش فعالی (ADHD) چیست؟

 ADHD مخفف اختلال نقص توجه و بیش فعالی است. این یک بیماری روانی است که در آن فرد به دلیل تفاوت هایی در رشد و فعالیت مغز، دچار مشکلاتی در توجه، آرام نشستن و کنترل خود می شود. ADHD می تواند بر عملکرد تحصیلی، روابط خانوادگی و دوستی های کودک تاثیر بگذارد.

مهمترین علائم بیش فعالی کودکان

درست است که همه بچه ها گاهی در توجه کردن، گوش دادن به دستورات، ساکت نشستن یا صبر کردن در نوبت خود مشکل دارند. اما برای بچه هایی که ADHD دارند، این مشکلات شدیدتر و مکررتر اتفاق می افتد.

همانطور که قبلاً گفتیم، کودکان مبتلا به ADHD ممکن است هر کدام ترکیبی از علایم زیر را داشته باشند:

بی توجه: بچه هایی که بی توجه اند و به راحتی حواسشان پرت می شود، نمی‌توانند بخوبی تمرکز کنند، در دقت و ماندن روی یک کار مشکل دارند؛ به دستورالعمل ها به خوبی گوش نمی‌دهند، جزئیات مهم را از دست می‌دهند و کارهای شروع شده را تمام نمی‌کنند. این کودکان بیش از حد خیال بافی یا کند هستند و به نظر می رسد که حواس پرت بوده و فراموشکار هستند و وسایل خود را گم می کنند.

پر جنب و جوش: بچه های بیش فعال دائماً در حال وول خوردن، بی قراری و زود کسل شدن هستند. آن ها در ساکت نشستن یا آرام بودن در مواقع ضروری مشکل دارند. این کودکان عجله دارند و کارها را سرسری انجام می‌دهند، در نتیجه اشتباهات بی دقتی دارند. ممکن است بدون دلیل بپرند، بالا بروند یا رفتارهای پر سروصدا و جسورانه داشته باشند. حتی اگر قصد اذیت کردن نداشته باشند، ممکن است ناخواسته با رفتارهایشان دیگران را اذیت کنند.

تکانشی: بچه‌هایی که تکانشی هستند، قبل از فکر کردن، خیلی سریع عمل می‌کنند. آنها اغلب صحبت دیگران را قطع می‌کنند، ممکن است هل بدهند یا چیزی را قاپ بزنند و برایشان سخت است که صبر کنند. آنها ممکن است بدون اجازه کارهایی انجام بدهند، چیزهایی را که متعلق به آنها نیست بردارند، یا کارهایی انجام بدهند که خطرناک است. آنها ممکن است واکنش‌های احساسی نشان بدهند که به نظر می‌رسد بیش از حد شدید است.

گاهی اوقات والدین و معلمان ممکن است علایم بیش فعالی کودکان ADHD را در سنین پایین در کودکان تشخیص دهند. اما برای بچه‌های کوچک عادی است که حواسشان پرت شود، بی‌قرار یا کم‌طاقت باشند و کارهایی بدون فکر انجام دهند؛ ولی این موارد همیشه به معنی داشتن بیش فعالی ( ADHD ) نیستند.

تمرکز، تحرک و کنترل خود، به مرور زمان و با رشد بچه ها کم کم شکل می گیرند. بچه ها با کمک والدین و معلمان این مهارت ها را یاد می گیرند. اما برخی از بچه ها در دقت کردن، آرام نشستن، گوش دادن و صبر کردن پیشرفت قابل توجهی نمی کنند. اگر این مشکلات ادامه دار باشند و در مدرسه، خانه و روابط با دوستان مشکل ایجاد کنند، ممکن است نشانه ای ازبیش فعالی کودکان ADHD باشند.

چه چیزی باعث بروز بیش فعالی کودکان ADHD می شود؟

دلایل قطعی برای تفاوت‌های مغزی دربیش فعالی ADHD هنوز مشخص نیست؛ بر اساس تحقیقات انجام شده وراثت و عوامل محیطی، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی، کمبود اکسیژن در هنگام تولد، زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد، عفونت‌های دوران بارداری، مصرف سیگار یا الکل توسط مادر در دوران بارداری و آسیب مغزی بیشترین دلائل خطر ابتلا به بیش فعالی هستند.

مشخص نیست که چه چیزی باعث بیش فعالی کودکان می شود. شواهد قوی وجود دارد که بیش فعالی ADHD عمدتا ارثی است. بسیاری از کودکانی که ADHD دارند، یکی از والدین یا خویشاوندان مبتلا به آن هستند. همچنین اگر بچه‌ها زود به دنیا بیایند، در معرض سموم محیطی قرار بگیرند یا مادرانشان در دوران بارداری از مواد مخدر استفاده کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آن هستند.

بهتر است بدانیدکه گذراندن زمان زیاد جلوی صفحه نمایش، تربیت نادرست والدین و مصرف زیاد قند از عوامل ایجاد اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) کودکان به شمار نمی آید.

بیش فعالی کودکان چگونه تشخیص داده می شود؟

اگر نگران هستید که فرزندتان دچار ADHD باشد، حتما برای او وقت ملاقات با یک پزشک اطفال و یا مشاوره با یک روانشناس تنظیم کنید. پزشک متخصص اطفال و روانشناس برای اطمینان از اینکه علائم به دلیل اختلال دیگری به وجود نیامده باشند، معاینه کاملی انجام خواهد داد.

برای تشخیص ADHD، پزشکان و روانشناسان کار خود را با پرسیدن سوالاتی در مورد سلامتی، رفتار و فعالیت کودک شروع می کنند. آنها با والدین و خود کودک در مورد چیزهایی که تا به حال متوجه شده اند صحبت می کنند. پزشک و یا روانشناس ممکن است از شما بخواهد که چک لیست هایی را درباره رفتار کودک خود تکمیل کنید و همچنین ممکن است از شما بخواهد که این چک لیست ها را به معلم کودک خود نیز بدهید.

پس از جمع‌آوری اطلاعات، پزشکان در صورت وجود شواهد واضح مبنی بر موارد زیر، بیش فعالی را تشخیص می‌دهند:

• مشکلات تمرکز، بیش فعالی یا تکانشگری کودک فراتر از حد معمول سن کودک
• این رفتارها از دوران کودکی ادامه دار باشد.
• این رفتارها در مدرسه و خانه بر کودک تأثیر می‌گذارد.
• بررسی سلامت نشان دهد که این مشکلات ریشه در مسائل و مشکلات دیگر سلامتی یا یادگیری ندارند.

کودکان مبتلا به بیش فعالی علاوه بر مشکلات نقص توجه و بیش فعالی، ممکن است با چالش‌های دیگری مانند مشکلات یادگیری، رفتارهای مخالف و نافرمانی، مشکلات خلقی و اضطراب نیز روبرو باشند، خوشبختانه، پزشکان می‌توانند با استفاده از روش‌های مختلف درمانی، به این کودکان کمک کنند تا در زندگی خود به موفقیت برسند.

در صورت نیاز پزشک می تواند شما را به روانشناس کودک یا روانپزشک ارجاع دهد.

بیش فعالی کودکان چگونه درمان می شود؟

• دارو: داروهای خاصی هستند که می‌توانند توانایی مغز برای تمرکز، آرام شدن و کنترل خود را افزایش دهند. این داروها معمولا باید طبق دستور پزشک و به طور منظم مصرف شوند.
• رفتار درمانی: متخصصان روانشناس و بهیار با استفاده از روش‌های مختلف رفتار درمانی به کودکان مبتلا به بیش فعالیADHD کمک می‌کنند تا مهارت‌های اجتماعی، عاطفی و برنامه‌ریزی خود را که تحت تأثیر این اختلال قرار گرفته‌اند، تقویت کنند. این روش‌ها بر تغییر الگوهای رفتاری از طریق تقویت رفتارهای مثبت و مدیریت رفتارهای نامناسب تمرکز دارند.
• آموزش والدین: به کمک جلسات آموزشی همراه با متخصصان، والدین یاد می‌گیرند چگونه به بهترین شکل با مشکلات رفتاری ناشی از ADHD فرزندان خود برخورد کنند. این برنامه‌ها به والدین مهارت‌های برقراری ارتباط موثر، تعیین حد و مرز، تقویت رفتارهای مطلوب و مدیریت عواقب رفتارهای نامناسب را می‌آموزند.
• حمایت تحصیلی: مدارس و معلمان می‌توانند با اتخاذ استراتژی‌های خاص آموزشی و در نظر گرفتن تمهیدات مناسب، به دانش‌آموزان مبتلا به بیش فعالی کمک کنند تا در مدرسه عملکرد موفق‌تری داشته و از حضور در آن لذت ببرند. این حمایت‌ها ممکن است شامل برنامه‌های آموزشی فردی، جایگاه مناسب در کلاس، استراحت‌های بیشتر و روش‌های یادگیری متناسب با نیازهای آن‌ها باشد.

با درمان مناسب، علائم اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) می‌تواند بهبود پیدا کند. والدین و معلمان می‌توانند به کودکان خردسال‌تر مهارت‌های مدیریت توجه، رفتار و احساسات را آموزش دهند. با افزایش سن، خود کودکان نیز باید یاد بگیرند که توجه و کنترل خود را تقویت کنند.

اگر این اختلال درمان نشود، می‌تواند پیامدهای منفی متعددی از جمله؛ کاهش اعتماد به نفس، افسردگی، لجبازی و نافرمانی، افت تحصیلی، رفتارهای پر خطر و اختلافات خانوادگی برای کودکان داشته باشد.

چگونه والدین می توانند به درمان کودک بیش فعال خود کمک کنند؟

اگر کودک شما مبتلا به بیش فعالی ADHD تشخیص داده شد:

• درگیر باشید: تا جایی که می‌توانید در مورد ماهیت ADHD، علائم، انواع درمان و راه‌های حمایت از فرزندتان بخوانید و بیاموزید. منابع علمی و معتبر را مورد نظر قرار دهید. از برنامه درمانی توصیه‌شده توسط پزشک پیروی کنید. در تمامی جلسات درمانی شرکت کنید.
• با خیال راحت داروها را بدهید: اگر فرزندتان داروی ADHD مصرف می‌کند، همیشه در زمان و دوز توصیه شده توسط پزشک را به او بدهید. داروها را در جای امنی دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگهداری کنید.
• با مدرسه دست به دست هم بدهید تا به فرزندتان کمک کنید: برای اطلاع از پیشرفت تحصیلی فرزندتان، مرتباً با معلمان ملاقات کنید. با معلمان همکاری کنید تا برنامه‌ای مناسب برای پیشرفت تحصیلی فرزندتان طراحی کنید.
• والدینی با هدف و محبت: در مورد روش‌های فرزندپروری برای کودکان مبتلا به ADHD تحقیق کنید و روش‌هایی را انتخاب کنید که برای فرزندتان مفید باشد و روش‌هایی را که می‌توانند علائم ADHD را تشدید کنند، شناسایی کرده و از آن‌ها اجتناب کنید. در مورد ADHD با فرزندتان به طور شفاف و با حمایت صحبت کنید. بر نقاط قوت و ویژگی‌های مثبت او تمرکز کنید؛ موفقیت‌ها و تلاش‌های او را مورد تشویق و حمایت قرار دهید.
• برای حمایت و آگاهی به دیگران بپیوندید: با والدین و مراقبان دیگر که فرزندانی با ADHD دارند، ارتباط برقرار کنید. تجربیات و راهکارهای خود را به اشتراک بگذارید و از دیگران بیاموزید؛ از حمایت عاطفی و راهنمایی‌های مفید بهره‌مند شوید واطلاعات به روز در مورد درمان‌های جدید، رویکردهای آموزشی و منابع حمایتی دریافت کنید.

با دریافت درمان مناسب، به همراه تغذیه سالم، خواب کافی، ورزش منظم و حمایت والدین آگاه، کودکان مبتلا به بیش فعالی ADHD می‌توانند بهبود قابل توجهی را تجربه کنند.

مغز افراد بیش فعال: تفاوت‌ها و چالش‌ها

مغز افراد مبتلا به اختلال بیش فعالی یا نقص توجه (ADHD) با مغز افراد معمولی تفاوت‌هایی دارد. این تفاوت‌ها در ساختار و عملکرد مغز و در نحوه پردازش اطلاعات و تنظیم رفتار مشاهده می‌شود.

تفاوت‌های ساختاری:

• اندازه قشر مخ: قشر مخ مسئول پردازش اطلاعات، توجه، تمرکز، برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری است. در افراد مبتلا به ADHD، قشر مخ به طور کلی کوچکتر است.
• هیپوکامپ: هیپوکامپ مسئول حافظه کوتاه‌مدت و یادگیری است. در افراد مبتلا به ADHD، هیپوکامپ کوچکتر است و فعالیت کمتری دارد.
• جسم مخطط: جسم مخطط مسئول کنترل حرکت و تکانشگری است. در افراد مبتلا به ADHD، جسم مخطط فعالیت کمتری دارد.

تفاوت‌های عملکردی:

• انتقال‌دهنده‌های عصبی: انتقال‌دهنده‌های عصبی مواد شیمیایی هستند که به سلول‌های عصبی کمک می‌کنند تا با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. در افراد مبتلا به ADHD، سطح برخی از انتقال‌دهنده‌های عصبی، مانند دوپامین و نوراپی‌نفرین، پایین‌تر است.
• شبکه‌های مغزی: شبکه‌های مغزی گروه‌هایی از سلول‌های عصبی هستند که با هم کار می‌کنند تا وظایف خاصی را انجام دهند. در افراد مبتلا به ADHD، برخی از شبکه‌های مغزی به طور صحیح کار نمی‌کنند.