خودشیفتگی چیست؛ 7 ویژگی فرد خودشیفته

همه ما در مقطعی از زندگی خود، جرقه‌ای از خود شیفتگی را تجربه می‌کنیم. میل به تحسین شدن، تمایل به دیده شدن و حس ارزشمندی، جزئی طبیعی از وجود انسان است. اما زمانی که این تمایلات از حد تعادل خارج شده و به خودشیفتگی بیمارگونه تبدیل می‌شوند، می‌توانند زندگی فرد و اطرافیانش را تحت تاثیر قرار دهند.

در این مقاله از موسسه مسیر آرامش دی، به بررسی 7 نشانه کلیدی خود‌شیفتگی می‌پردازیم. با شناخت این علائم، می‌توانید در خود و اطرافیانتان احتمال وجود این اختلال را تشخیص داده و در صورت نیاز، به دنبال راهکارهای مناسب برای درمان آن باشید.

• اختلال خودشیفتگی چیست؟
• علائم اختلال خودشیفتگی (نارسیسیسم)
• ریشه اختلال خود‌شیفتگی چیست؟
• انواع اختلال خودشیفتگی در روانشناسی
• عوارض و پیامدهای منفی خود شیفتگی
• تشخیص و درمان خود‌شیفتگی یا نارسیسیسم
• چه زمانی فرد خود شیفته باید به پزشک مراجعه کند؟
• چه زمانی به دنبال کمک باشیم؟
• 5 راهکار برای مقابله با افراد خودشیفته
• علائم خودشیفتگی در مردان (نارسیسیسم)
• پیشگیری از خود شیفتگی در کودکان

اختلال خود‌شیفتگی چیست؟

اختلال شخصیت خود‌شیفتگی یا نارسیسیسم، یک اختلال شخصیت است که در آن افراد احساس غیرمنطقی از اهمیت خود دارند. آنها نیازمند و خواهان توجه بیش از حد هستند و می خواهند دیگران آنها را تحسین کنند. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است توانایی درک یا اهمیت دادن به احساسات دیگران را نداشته باشند. اما در پشت این نقاب اعتماد به نفس افراطی، از عزت نفس واقعی مطمئن نیستند و به راحتی با کوچکترین انتقادی ناراحت می شوند.

اختلال شخصیت خودشیفته در بسیاری از زمینه‌های زندگی مانند روابط، کار، مدرسه یا مسائل مالی مشکل ایجاد می‌کند. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است به طور کلی احساس ناراحتی و سرخوردگی داشته باشند، زمانی که توجه یا تحسین ویژه‌ای که به عقیده خودشان سزاوار آن هستند دریافت نکنند. آن‌ها ممکن است روابط خود را آشفته و ناکام ببینند و دیگران از بودن در کنارشان لذت نبرند.

درمان اختلال شخصیت خودشیفته بر محور گفتار درمانی، که همچنین روان درمانی نامیده می‌شود، متمرکز است.

اختلال شخصیت خودشیفته بیشتر مردان را نسبت به زنان تحت تاثیر قرار می دهد و اغلب در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می شود. برخی از کودکان ممکن است ویژگی های خودشیفتگی را از خود نشان دهند، اما این امر اغلب برای سن آنها طبیعی است و به این معنی نیست که آنها در آینده دچار اختلال شخصیت خودشیفته شوند.

علائم اختلال خود‌شیفتگی (نارسیسیسم)

علائم اختلال شخصیت خودشیفته و شدت آنها می‌تواند در افراد مختلف متفاوت باشد. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند ممکن است این علائم در آنها دیده شود:

1. خودبزرگ‌بینی: افراد خودشیفته غالباً تصویری اغراق‌آمیز از خود دارند. آنها ممکن است خود را باهوش‌تر، زیباتر، یا موفق‌تر از دیگران ببینند و به طور مداوم به دنبال تایید و تحسین دیگران باشند.
2. فقدان همدلی: یکی از بارزترین نشانه‌های خودشیفتگی، عدم توانایی در درک و همدلی با احساسات دیگران است. این افراد ممکن است نسبت به نیازها و احساسات دیگران بی‌تفاوت باشند و به راحتی از آنها برای رسیدن به اهداف خود سوءاستفاده کنند.
3. نیاز به تحسین: افراد خودشیفته به طور مداوم به دنبال تحسین و ستایش دیگران هستند. آنها ممکن است از طریق فخرفروشی، دروغ گفتن یا اغراق در مورد دستاوردهای خود، به دنبال جلب توجه و تحسین دیگران باشند.
4.  حسادت و کینه: افراد خودشیفته غالباً حسادت و کینه شدیدی نسبت به موفقیت‌ها و دستاوردهای دیگران دارند. آنها ممکن است به طور مداوم در حال مقایسه خود با دیگران باشند و از دیدن موفقیت دیگران احساس ناراحتی و خشم کنند.
5. رفتار استثمارگرانه: افراد خودشیفته غالباً از دیگران برای رسیدن به اهداف خود سوءاستفاده می‌کنند. آنها ممکن است از دیگران توقع داشته باشند که بدون هیچ گونه چشم‌داشتی به آنها کمک کنند و به نیازها و خواسته‌های آنها توجهی نکنند.
6. عدم تحمل انتقاد: افراد خودشیفته به شدت نسبت به انتقاد حساس هستند. آنها ممکن است در برابر انتقاد، خشمگین، آزرده خاطر یا حتی افسرده شوند.
7. احساس پوچی: در پس ظاهر مغرور و خودشیفته، این افراد غالباً از احساس پوچی و تهی بودن رنج می‌برند. آنها ممکن است از فقدان اعتماد به نفس و عزت نفس واقعی رنج ببرند.

ریشه اختلال خود‌شیفتگی چیست؟

عوامل متعددی می‌توانند در بروز خودشیفتگی نقش داشته باشند، از جمله:

• عوامل ژنتیکی: تحقیقات نشان داده است که احتمال ابتلا به خودشیفتگی در افراد دارای سابقه خانوادگی این اختلال بیشتر است.
• عوامل محیطی: برخی از تجربیات دوران کودکی، مانند مورد بی‌توجهی یا سوءاستفاده قرار گرفتن، می‌تواند خطر ابتلا به خودشیفتگی را افزایش دهد.
• تجربیات دوران کودکی: کودکانی که در محیطی پر از تحسین و تمجید بزرگ شده‌اند، ممکن است در بزرگسالی به خودشیفتگی مبتلا شوند.

انواع اختلال خودشیفتگی در روانشناسی

متخصصان روانشناسی خودشیفتگی را به 5 دسته طبقه بندی می کنند:

1. خودشیفتگی آشکار:

این نوع خودشیفتگی، رایج‌ترین نوع است. افراد خودشیفته آشکار غالباً ویژگی‌هایی مانند خودبزرگ‌بینی، نیاز به تحسین، حسادت و کینه، و رفتار استثمارگرانه دارند. آنها به طور مداوم به دنبال جلب توجه و تحسین دیگران هستند و نسبت به نیازها و احساسات دیگران بی‌تفاوت هستند.

2. خودشیفتگی پنهان:

افراد خودشیفته پنهان به احساس حقارت و نقص درونی خود آگاه هستند. آنها ممکن است به ظاهر خجالتی یا فروتن باشند، اما در واقع از خودشیفتگی رنج می‌برند. این افراد غالباً به دنبال تایید و تحسین دیگران هستند و در صورت عدم دریافت آن، ممکن است آزرده خاطر یا خشمگین شوند.

3. خودشیفتگی گروهی:

این نوع خودشیفتگی، در گروه‌ها و سازمان‌ها دیده می‌شود. افراد مبتلا به این نوع خودشیفتگی، به گروه خود تعلق خاطر شدیدی دارند و از آن به عنوان منبع عزت نفس خود استفاده می‌کنند. آنها ممکن است نسبت به گروه‌های دیگر حسادت و کینه داشته باشند و آنها را تحقیر کنند.

4. خودشیفتگی ستیزه‌جویانه:

افراد خودشیفته ستیزه‌جو غالباً خشمگین، پرخاشگر و سلطه‌جو هستند. آنها به شدت حساس به انتقاد هستند و در برابر آن، به طور خشمگینانه واکنش نشان می‌دهند. این افراد غالباً در روابط خود با دیگران مشکل دارند.

5. خودشیفتگی بدخیم:

این نوع خودشیفتگی، شدیدترین نوع خودشیفتگی است. افراد خودشیفته بدخیم غالباً بی‌رحم، بی‌احساس و سوءاستفاده‌گر هستند. آنها ممکن است به دیگران آسیب‌های جسمی و روانی وارد کنند.

توجه: این فقط یک توصیف کلی از انواع خودشیفتگی است و ممکن است در واقعیت، افراد ویژگی‌های چند نوع خودشیفتگی را به طور همزمان داشته باشند.

عوارض و پیامدهای منفی خودشیفتگی

• مشکلات در روابط: افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفتگی غالباً در ایجاد و حفظ روابط سالم با دیگران مشکل دارند.
• مشکلات در محل کار: افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفتگی غالباً در محل کار با مشکلاتی روبرو می‌شوند، مانند مشکل در حفظ شغل یا برقراری روابط با همکاران.
• مشکلات سلامت روان: افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفتگی غالباً به سایر مشکلات سلامت روان، مانند افسردگی، اضطراب و سوء مصرف مواد مخدر یا الکل مبتلا می‌شوند.

تشخیص و درمان خودشیفتگی

درمان خودشیفتگی معمولاً شامل موارد زیر است:

روان درمانی:

• روان‌درمانی شناختی-رفتاری (CBT): در این نوع روان‌درمانی، شما یاد می‌گیرید که چگونه افکار منفی خود را شناسایی و تغییر دهید و رفتارهای خود را به طور مثبت تغییر دهید.
• روان‌درمانی مبتنی بر انتقال: در این نوع روان‌درمانی، شما با متخصص سلامت روان خود در مورد روابطتان با دیگران صحبت خواهید کرد. هدف از این نوع روان‌درمانی، کمک به شما برای درک بهتر الگوهای رفتاری خود در روابطتان و ایجاد تغییرات مثبت در آنها است.
• روان‌درمانی گروهی: در این نوع روان‌درمانی، شما با گروهی از افراد دیگر که به اختلال شخصیت خودشیفته مبتلا هستند، صحبت خواهید کرد. هدف از این نوع روان‌درمانی، کمک به شما برای یادگیری مهارت‌های جدید، دریافت بازخورد از دیگران و ایجاد روابط حمایتی است.

دارو درمانی:

در برخی موارد، ممکن است برای درمان علائم افسردگی یا اضطراب، دارو تجویز شود.

چه زمانی فرد خود‌شیفته باید به پزشک مراجعه کند؟

افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفتگی ممکن است تمایلی به پذیرش وجود مشکل نداشته باشند، بنابراین به طور معمول به دنبال درمان نمی‌گردند. در صورتی که آن‌ها به دنبال درمان باشند، به احتمال زیاد به دلیل علائم افسردگی، سوء مصرف مواد مخدر یا الکل و یا سایر مشکلات سلامت روان است. آنها ممکن است هر گونه پیشنهادی برای درمان را توهینی به عزت نفس خود تلقی کنند و به همین دلیل پذیرش و پیگیری درمان برایشان دشوار باشد.

چه زمانی به دنبال کمک باشیم؟

اگر در شخصیت خود ویژگی‌هایی مشابه با اختلال شخصیت خودشیفته می‌بینید یا احساس غم و اندوه شدیدی را تجربه می‌کنید، به فکر صحبت با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی یا مشاور سلامت روان باشید. دریافت درمان مناسب می‌تواند به شما کمک کند تا زندگی‌ای باارزش‌تر و لذت‌بخش‌تر داشته باشید.

برای دریافت نوبت و رزرو مشاوره با روانشناسان موسسه اینجا کلیک کنید.

5 راهکار برای مقابله با افراد خودشیفته

• حفظ مرزهای سالم: در روابط خود با افراد خودشیفته، باید مرزهای سالمی را تعیین کنید و از خود در برابر سوءاستفاده آنها محافظت کنید.
• عدم وابستگی عاطفی: به افراد خودشیفته وابسته نشوید و از آنها توقع محبت و حمایت عاطفی نداشته باشید.
• قاطعیت در گفتار و رفتار: در برابر افراد خودشیفته قاطع باشید و از حقوق خود دفاع کنید.
• عدم بحث و جدل: با افراد خودشیفته بحث و جدل نکنید، زیرا این کار فقط باعث تشدید علائم آنها می‌شود.
• مراقبت از سلامت روان خود: مراقب سلامت روان خود باشید و در صورت نیاز، از کمک متخصصان و مشاوران روانشناسی استفاده کنید.

علائم خودشیفتگی در مردان (نارسیسیسم)

خود‌شیفتگی، یک اختلال شخصیت است که در آن فرد، خود را بیش از حد مهم و ارزشمند می‌داند و به دنبال تحسین و توجه دائمی دیگران است. مردان مبتلا به خودشیفتگی غالباً علائمی که در بالا ذکر شد را ممکن است داشته باشند.

همه مردان مبتلا به خودشیفتگی، تمام این علائم را نشان نمی‌دهند و شدت علائم در افراد مختلف متفاوت است.

برخی از مردان ممکن است فقط چند علامت از این علائم را داشته باشند، اما این علائم به طور قابل توجهی در زندگی آنها تداخل ایجاد کند.

پیشگیری از خودشیفتگی در کودکان

هیچ راه قطعی برای پیشگیری از خودشیفتگی در کودکان وجود ندارد، اما برخی اقدامات می‌توانند به کاهش خطر ابتلا به این اختلال کمک کنند:

ایجاد یک محیط گرم و حمایتی:

• به کودک خود عشق و محبت بی قید و شرط بدهید.
• به کودک خود توجه و تشویق کافی بدهید.
• به کودک خود کمک کنید تا احساسات خود را بشناسد و درک کند.
• به کودک خود کمک کنید تا مهارت‌های اجتماعی خود را ارتقا دهد.
• برای کودک خود حد و مرز تعیین کنید.
• به کودک خود کمک کنید تا اعتماد به نفس سالمی داشته باشد.

اجتناب از:

• توجه بیش از حد به کودک: این کار می‌تواند باعث شود که کودک احساس کند که از دیگران برتر است و نیازهای او از نیازهای دیگران مهم‌تر است.
• انتقاد بیش از حد از کودک: این کار می‌تواند باعث شود که کودک احساس ناامنی و بی‌ارزشی کند.
• مقایسه کودک با دیگران: این کار می‌تواند باعث حسادت و رقابت در کودک شود.
• فشار بیش از حد به کودک برای موفقیت: این کار می‌تواند باعث اضطراب و افسردگی در کودک شود.

در صورت مشاهده علائم خودشیفتگی در کودک، به دنبال کمک تخصصی باشید.

سخن پایانی

• به طور خلاصه، خودشیفتگی یک اختلال شخصیت است که با علائمی مانند اعتماد به نفس کاذب، نیاز به تحسین، عدم همدلی و مشکل در روابط مشخص می‌شود.
• علل دقیق خود‌‌شیفتگی ناشناخته است، اما عوامل ژنتیکی، تربیتی و محیطی می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند.