علائم فوبیا و 3 روش درمان آن
فوبیاها ترس‌های شدید و غیرمنطقی از اشیاء، موقعیت‌ها یا فعالیت‌های خاص هستند. این ترس‌ها می‌توانند آنقدر شدید باشند که زندگی روزمره فرد را مختل کرده و او را از انجام کارهایی که می‌خواهد یا باید انجام دهد، باز دارند.
زنان دو برابر بیشتر از مردان به این اختلال مبتلا می‌شوند. تخمین زده می‌شود که تا 28 درصد از مردم در مقطعی از زندگی خود دچار این اختلال می‌شوند. فوبیاها در هر سنی می‌توانند ایجاد شوند، اما بیشتر آنها در دوران کودکی یا نوجوانی شروع می‌شوند.
علل دقیق فوبیا ناشناخته است، اما احتمالاً ترکیبی از عوامل ژنتیکی، تجربیات زندگی و عوامل محیطی در آنها نقش دارند. ولی ممکن است عواملی مانند تجربه‌های ناخوشایند در گذشته، وراثت، تربیت و تجربیات زندگی و عوامل فیزیولوژیکی و شیمیایی مغز در بروز این اختلال نقش داشته باشند.
در این مقاله از مسیر آرامش دی، ما به بررسی انواع مختلف فوبیاها و ریشه‌های احتمالی این اختلال خواهیم پرداخت. امیدواریم که این مقاله به شما کمک کند تا درک بهتری از این اختلال و ریشه‌های آن پیدا کنید.
فوبیا ( ترس) چیست؟
فوبیا به عنوان ترس مداوم فرد از یک موقعیت، فعالیت یا چیزی که باعث می شود فرد مبتلا بخواهد از آن اجتناب کند، تعریف می شود.
فوبیا یک نوع اختلال اضطرابی است که در آن فرد ترس یا واکنش نامتناسبی در مواجهه با شیء یا موقعیت خاصی نشان می‌دهد. این ترس به طور معمول بسیار شدید و غیرمتناسب با خطر واقعی است و می‌تواند زندگی روزمره فرد را تحت تأثیر قرار دهد.
این اختلالات می‌توانند به انواع مختلفی از شیء یا موقعیت مرتبط باشند، از جمله فوبیاهای اجتماعی، فوبیاهای محدوده، فوبیاهای مرتبط با حیوانات و غیره.
تفاوت فوبیا با ترس و اضطراب:
- شدت: ترس ناشی از فوبیا بسیار شدیدتر از ترس یا اضطراب معمولی است. این ترس می‌تواند به حدی باشد که فرد را از انجام فعالیت‌های روزمره باز دارد.
- غیرمنطقی بودن: برخلاف ترس‌های عادی که در برابر خطرات واقعی ایجاد می‌شوند، این اختلال بر پایه ترس‌های غیرمنطقی و اغراق‌آمیز بنا شده‌اند.
- اختلال در زندگی: فوبیاها می‌توانند به طور قابل توجهی در زندگی فرد مبتلا اختلال ایجاد کنند و او را از انجام کارهایی که می‌خواهد یا باید انجام دهد، باز دارند.
انواع فوبیا
این اختلال انواع مختلفی دارند که به طور کلی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- فوبیاهای خاص: ترس از اشیاء یا موقعیت‌های خاص، مانند عنکبوت، ارتفاع، پرواز یا فضاهای بسته.
- فوبیاهای اجتماعی: ترس از موقعیت‌های اجتماعی یا تعامل با دیگران.
- فوبیاهای مرتبط با حیوانات: ترس از حیوانات خاص، مانند سگ، مار یا عنکبوت.
فوبیای خاص یا ساده
فوبی های خاص یا ساده حول یک شی، حیوان، موقعیت یا فعالیت خاص متمرکز می شوند. آنها اغلب در دوران کودکی یا نوجوانی ایجاد می‌شوند و ممکن است با افزایش سن شدت کمتری پیدا کنند.
فوبیای اجتماعی
یک ترس شدید از موقعیت های اجتماعی مانند صحبت در جمع و تعامل با دیگران است. ترس می تواند آنقدر شدید باشد که می تواند بر روابط فرد با دوستان، خانواده و همکاران کار تأثیر بگذارد. افراد مبتلا به این اختلال از خجالت در موقعیت های اجتماعی وحشت دارند. برخی حتی ممکن است از خوردن غذا در رستوران ها یا خرید در مکان های عمومی اجتناب کنند. این نوع اختلال گاهی اوقات اختلال اضطراب اجتماعی نیز نامیده می شود.
فوبیاهای مرتبط با حیوانات
فوبیاهای مرتبط با حیوانات، که به عنوان زوفوبیا نیز شناخته می‌شوند، ترس‌های شدید و غیرمنطقی از حیوانات خاص هستند. این ترس‌ها می‌توانند آنقدر شدید باشند که فرد را از انجام فعالیت‌های روزمره، رفتن به مکان‌های خاص یا حتی تماشای عکس یا فیلم حیوان مورد نظر باز دارند.
این ترس ممکن است به ترس از زنبورها، عنکبوت ها (آراکن هراسی)، پرندگان ، مارها (آراکن هراسی) و انواع دیگر موجودات اشاره داشته باشد.
آگورافوبیا
آگورافوبیا، اختلالی اضطرابی که بسیاری را درگیر خود می‌کند، فراتر از یک ترس ساده از فضاهای باز است. این اختلال، فرد را در چنگال ترس شدید و غیرمنطقی از قرار گرفتن در مکان‌های باز یا هر جایی که فرار از آن آسان نباشد، گرفتار می‌کند.
ذهن فرد مبتلا به این اختلال، مملو از نگرانی‌های طاقت‌فرسا است. ترس از عدم دسترسی به کمک در مواقع ضروری، خجالت از قضاوت دیگران و حس ناامنی در فضاهای باز، مدام ذهن او را آشفته می‌کند.
علل دقیق این اختلال هنوز به طور کامل شناخته نشده‌اند، اما شواهد نشان از ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در پیدایش آن دارند. سابقه خانوادگی، تجربیات ناگوار گذشته، و برخی از اختلالات روانی مانند اضطراب و افسردگی، می‌توانند در بروز این اختلال نقش داشته باشند.
کلاستروفوبیا
کلاستروفوبیا یا تنگناهراسی، یک اختلال اضطرابی است که با ترس شدید و غیرمنطقی از قرار گرفتن در فضاهای بسته یا محدود همراه است. افراد مبتلا به این اختلال اغلب از گیر افتادن، خفه شدن، یا نداشتن راه فرار در چنین مکان‌هایی وحشت دارند.
برخی از موقعیت‌های رایج که می‌تواند برای فرد مبتلا اضطراب ایجاد کند عبارتند از:
- آسانسور
- اتاق‌های پرو لباس
- تونل‌ها، زیرزمین‌ها و انباری‌ها
- قطار و مترو
- درهای چرخان
- هواپیما (به خصوص صندلی وسط)
- سرویس بهداشتی عمومی
- مناطق شلوغ
- کارواش اتوماتیک
- آزمایش MRI
- خودرو، به خصوص مدل‌هایی که قفل مرکزی دارند
- اتاق‌های کوچک و قفل‌شده یا اتاقی که پنجره ندارد یا پنجره آن باز نمی‌شود.
ترس از ارتفاع
ترس از ارتفاع، که با نام آکروفوبیا نیز شناخته می‌شود، یک اختلال روانی شایع است که با ترس شدید و غیرمنطقی از بلندی‌ها مشخص می‌شود. افراد مبتلا ممکن است از قرار گرفتن در مکان‌های مرتفع، مانند لبه صخره، پل‌ها، یا حتی آپارتمان‌های بلند، وحشت داشته باشند.
ترس از پرواز
ترس از پرواز، که با نام آویوفوبیا نیز شناخته می‌شود، اختلالی اضطرابی است که با ترس شدید و غیرمنطقی از پرواز با هواپیما مشخص می‌شود. افراد مبتلا ممکن است از تمام مراحل پرواز، از جمله رزرو بلیط، ورود به فرودگاه، سوار شدن به هواپیما و حتی تصور پرواز، وحشت داشته باشند.
ترس از خون و پزشک و آمپول
ترس از خون، که با نام هموفوبیا نیز شناخته می‌شود، ترس از مراجعه به پزشک، که به آن فوبیای دکتر یا اتراتوفوبیا می‌گویند، دو اختلال اضطرابی شایع هستند که می‌توانند زندگی فرد را به طور قابل توجهی تحت تاثیر قرار دهند.
افراد مبتلا به هموفوبیا، در هنگام دیدن یا حتی فکر کردن به خون، دچار ترس و اضطراب شدید می‌شوند. این ترس می‌تواند به حدی شدید باشد که فرد از انجام کارهایی مانند آزمایش خون، تزریق، تماشای فیلم‌های خشن یا حتی صحبت در مورد خون خودداری کند. ترس از تزریق آمپول را آیکموفوبیا یا تریپانوفوبیا می نامند.
عوارض فوبیا چیست؟
افراد مبتلا اغلب از هر چیزی که از آن می‌ترسند اجتناب می‌کنند. این اجتناب می‌تواند منجر به محدودیت در فعالیت‌های روزمره، شغل، تحصیلات و روابط اجتماعی شود. به عنوان مثال، فردی که از عنکبوت می‌ترسد ممکن است از رفتن به پارک یا پیاده‌روی در جنگل خودداری کند.
حتی زمانی که فرد مبتلا، با چیزی که از آن می‌ترسد روبرو نمی‌شود، ممکن است به طور مداوم احساس اضطراب و پریشانی کند. این اضطراب می‌تواند منجر به علائمی مانند تعریق، لرزش، تپش قلب، تنگی نفس و حالت تهوع شود.
در برخی موارد، افراد مبتلا ممکن است دچار حملات پانیک شوند. حملات پانیک، اپیزودهای ناگهانی ترس شدید یا ناراحتی هستند که با علائمی مانند تپش قلب، تنگی نفس، سرگیجه، لرزش و احساس مرگ قریب الوقوع همراه هستند.
ترس و اضطراب ناشی از این اختلال می‌تواند منجر به افسردگی شود. افسردگی علائمی مانند غم و اندوه، احساس ناامیدی، از دست دادن علاقه به فعالیت‌ها، خستگی، تغییرات در اشتها و خواب و افکار مرگ یا خودکشی دارد.
برخی از افراد مبتلا ممکن است برای مقابله با اضطراب و ترس خود به مواد مخدر یا الکل پناه ببرند. سوء مصرف مواد می‌تواند مشکلات سلامتی دیگری را به همراه داشته باشد و به روابط، شغل و کیفیت کلی زندگی فرد آسیب برساند.
این اختلالات می‌توانند بر روابط فرد با دیگران تأثیر منفی بگذارند. به عنوان مثال، فردی که از پرواز می‌ترسد ممکن است از سفر با دوستان یا خانواده خود خودداری کند. این امر می‌تواند منجر به انزوا و تنهایی شود.
می‌تواند بر توانایی فرد برای انجام وظایف شغلی خود تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، فردی که از صحبت در جمع می‌ترسد ممکن است در ارائه ارائه یا شرکت در جلسات کاری با مشکل مواجه شود.
این اختلالات بر توانایی فرد برای یادگیری و تحصیل تأثیر می گذارند. به عنوان مثال، فردی که از فضای بسته می‌ترسد ممکن است در حضور در کلاس درس یا امتحان دادن در اتاق شلوغ با مشکل مواجه شود.
در مجموع، می‌تواند کیفیت کلی زندگی فرد را به طور قابل توجهی پایین بیاورد. ترس، اضطراب و اجتناب ناشی از این اختلال می‌تواند لذت بردن از زندگی را دشوار کند و به سلامت روان و جسمی فرد آسیب برساند.
علل و عوامل خطر فوبیا چیست؟
سابقه خانوادگی ابتلا به این اختلال، می‌تواند خطر ابتلا به این اختلال را در فرد افزایش دهد. مطالعات نشان داده‌اند که فرزندانی که یکی از والدینشان مبتلا به این اختلال است، بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال هستند.
برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که ممکن است ژن‌های خاصی با افزایش خطر ابتلا به این اختلال مرتبط باشند.
تجربه‌های منفی مرتبط با موضوع مورد هراس، می‌تواند در ایجاد این اختلال در فرد نقش داشته باشد. به عنوان مثال، فردی که در کودکی در یک آسانسور گیر افتاده است، ممکن است در بزرگسالی دچار ترس از فضاهای بسته شود.
تماشا یا شنیدن داستان‌هایی در مورد تجربیات ترسناک مربوط به موضوع مورد هراس، نیز می‌تواند در ایجاد این اختلال روانی در فرد نقش داشته باشد. برخی از عوامل محیطی، مانند استرس، می‌توانند خطر ابتلا به این اختلال را افزایش دهند. کمبود حمایت اجتماعی نیز می‌تواند در تشدید علائم فوبیا نقش داشته باشد.
عوامل خطر:
علاوه بر موارد ذکر شده، برخی از عوامل دیگر نیز می‌توانند خطر ابتلا به فوبیا را افزایش دهند، از جمله:
- جنسیت: زنان بیشتر از مردان به این اختلال مبتلا می‌شوند.
- سن: این اختلال روانی اغلب در دوران کودکی یا نوجوانی شروع می‌شود، اما می‌تواند در هر سنی ایجاد شود.
- برخی از شرایط پزشکی: برخی از شرایط پزشکی، مانند اختلال اضطراب فراگیر و اختلال هراس، می‌توانند خطر ابتلا را افزایش دهند.
علائم فوبیا ( ترس ) چیست؟
علائم این اختلال می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
علائم جسمانی:
- تعریق
- لرزش
- تپش قلب
- تنگی نفس
- حالت تهوع
- سرگیجه
- احساس گرما یا سرما
- خشکی دهان
- درد قفسه سینه
- احساس خفگی
- احساس ضعف و سرگیجه
- غش کردن
علائم روانی:
- ترس شدید و غیرمنطقی از موضوع مورد هراس
- اضطراب و وحشت
- احساس عدم کنترل
- تمایل شدید به فرار از موقعیت
- تمرکز بر روی موضوع مورد هراس
- افکار منفی و مزاحم
- کابوس
- بی‌خوابی
- افسردگی
علائم رفتاری:
- اجتناب از موضوع مورد هراس
- محدود کردن فعالیت‌های روزمره
- انزوای اجتماعی
- افت تحصیلی یا شغلی
- سوء مصرف مواد
هراس زدگی ( فوبیا ) چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص این اختلال توسط یک متخصص بهداشت روان، مانند روانپزشک یا روانشناس انجام می‌شود.
در تشخیص این اختلال، متخصص موارد زیر را بررسی می‌کند:
- تاریخچه علائم: متخصص از شما در مورد علائمی که تجربه می‌کنید، مانند نوع ترس، شدت ترس، مدت زمان وجود ترس، و موقعیت‌هایی که علائم را تجربه می‌کنید، سوال می‌کند.
- سابقه پزشکی: متخصص در مورد سابقه پزشکی شما، از جمله هر گونه بیماری جسمی یا روانی که ممکن است داشته باشید، سوال می‌کند.
- معاینه فیزیکی: متخصص ممکن است یک معاینه فیزیکی انجام دهد تا هر گونه بیماری جسمی که ممکن است علائم شما را ایجاد کند، رد کند.
- ارزیابی روانشناختی: متخصص ممکن است از تست‌های روانشناختی برای ارزیابی شدت ترس شما و تأثیر آن بر زندگی شما استفاده کند.
هراس زدگی چگونه درمان می شود؟
با کمک و درمان مناسب، اکثر افراد مبتلا می‌توانند بر ترس خود غلبه کرده و زندگی عادی و بدون محدودیت داشته باشند.
روش‌های مختلفی برای درمان وجود دارد، از جمله:
1. درمان شناختی رفتاری (CBT): CBT رایج‌ترین و موثرترین درمان است. در این روش، به فرد کمک می‌شود تا الگوهای تفکر منفی و غیرمنطقی خود را که به ترس او دامن می‌زنند، شناسایی و تغییر دهد. همچنین در این روش، فرد به تدریج در معرض موضوع مورد هراس خود قرار می‌گیرد تا بتواند بر ترس خود غلبه کند.
2. دارو درمانی: در برخی موارد، داروهای ضد اضطراب یا ضد افسردگی می‌توانند برای کمک به کاهش علائم اضطرابی ناشی از این اختلال تجویز شوند. داروها به تنهایی معمولاً برای درمان فوبیا کافی نیستند و باید در کنار سایر روش‌های درمانی، مانند CBT، استفاده شوند.
3. مواجهه درمانی: در این نوع درمان، فرد به تدریج در معرض موضوع مورد هراس خود قرار می‌گیرد تا بتواند بر ترس خود غلبه کند. مواجهه درمانی می‌تواند به صورت واقعی یا از طریق واقعیت مجازی انجام شود.
4. سایر روش‌های درمانی: سایر روش‌های درمانی که ممکن است برای درمان مفید باشند عبارتند از:
- حساسیت زدایی سیستماتیک: در این روش، فرد به تدریج در معرض تصاویری، فیلم‌هایی یا اشیایی که نماد موضوع مورد هراس او هستند، قرار می‌گیرد.
- تمرین آرامش‌بخش: تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق و مدیتیشن می‌توانند به کاهش اضطراب و علائم جسمانی مرتبط با این اختلال کمک کنند.
- گروه درمانی: گروه درمانی می‌تواند به افراد مبتلا کمک کند تا تجربیات خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند و از یکدیگر حمایت کنند.
چه داروهایی فوبیا را درمان می کنند؟
1. داروهای ضد اضطراب:
این داروها با کاهش فعالیت سیستم عصبی مرکزی به کاهش اضطراب و علائم جسمانی مانند تپش قلب، تعریق و لرزش کمک می‌کنند. نمونه‌هایی از داروهای ضد اضطراب شامل بنزودیازپین‌ها مانند لورازپام (آتی‌وان) و دیازپام (والیوم) و همچنین داروهای غیراز بنزودیازپین مانند بوسپیرون (بوسپیرون) هستند.
2. داروهای ضد افسردگی:
برخی از داروهای ضد افسردگی، به ویژه مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) و مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین (SNRIs) می‌توانند برای درمان فوبیا مفید باشند. این داروها با افزایش سطح انتقال دهنده‌های عصبی سروتونین و نوراپی‌نفرین در مغز به کاهش علائم اضطراب و افسردگی کمک می‌کنند.
نمونه‌هایی از داروهای ضد افسردگی که ممکن است برای فوبیا تجویز شوند شامل فلوکستین (پروزاک)، پاروکستین (پاکسیل)، سرترالین (زولفت) و دولوکستین (سیمبالتا) هستند. داروها به تنهایی معمولاً برای درمان کافی نیستند و باید در کنار سایر روش‌های درمانی، مانند CBT، استفاده شوند. انتخاب داروی مناسب و تنظیم دوز آن باید توسط پزشک یا روانپزشک انجام شود.
چگونه افراد می توانند با این اختلال کنار بیایند؟
در کنار روش‌های درمانی که قبلاً به آنها اشاره شد، راهبردهای خودیاری متعددی نیز وجود دارند که افراد مبتلا می‌توانند برای مدیریت ترس خود از آنها استفاده کنند:
- 1. صدای خود را رسا کنید. سکوت در مورد فوبیا، ترس را تشدید می‌کند. با یک دوست، یکی از اعضای خانواده یا یک درمانگر صحبت کنید. صحبت کردن در مورد تجربیاتتان، به شما در درک و پذیرش بهتر ترس خود و همچنین دریافت حمایت و همدلی از دیگران کمک می‌کند.
- 2. به جای فرار، روبرو شوید: در حالی که اجتناب از موقعیت‌های ترسناک ممکن است در کوتاه‌مدت به کاهش اضطراب کمک کند، اما در بلندمدت فوبیا را تشدید می‌کند و از بهبودی شما جلوگیری می‌کند. شجاعت داشته باشید و به تدریج خود را در معرض موقعیت‌های ترسناک قرار دهید، با شروع از موقعیت‌های کم‌خطرتر. هر گام به سوی رویارویی، گامی در جهت غلبه بر ترس خواهد بود.
- 3. با قدرت تخیل خود، ترس را رام کنید: تجسم خود در حال مواجهه با ترس خود در یک محیط امن و کنترل‌شده می‌تواند به شما در کاهش اضطراب و افزایش اعتماد به نفس در دنیای واقعی کمک کند؛ در حین تجسم، سعی کنید جزئیات محیط و احساسات خود را به طور کامل تصور کنید. با هر بار تمرین، احساس قدرت و کنترل شما بر ترس افزایش خواهد یافت.
- 4. با کلمات مثبت، خود را توانمند سازید: مثبت‌اندیشی، سلاح قدرتمندی در برابر فوبیا است. با خودتان به صورت مثبت صحبت کنید و به خود انگیزه دهید. از جملات مثبت مانند “من می‌توانم بر این ترس غلبه کنم” یا “من قوی‌تر از ترس خود هستم” استفاده کنید. با تکرار این جملات، باور به توانایی‌های خود را در شما تقویت می‌شود و اعتماد به نفس شما برای مواجهه با ترس افزایش می‌یابد.
- 5. آرامش را به خود هدیه دهید: اضطراب، همراه همیشگی این اختلال است. تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و یوگا می‌توانند به کاهش اضطراب و ایجاد احساس آرامش در شما کمک کنند. با تمرین منظم این تکنیک‌ها، مهارت مدیریت اضطراب خود را تقویت می‌کنید و در برابر فشار ناشی از ترس مقاوم‌تر خواهید شد.
تفاوت ترس و فوبیا
همه گاهی می ترسند. ترس واکنش غریزی و طبیعی انسان به چیزی است که بالقوه خطرناک یا تهدید کننده است. فوبیا ترس هایی هستند که نسبت به سطح واقعی خطر نامتناسب یا غیرمنطقی می شوند.
چگونه از حملات پانیک مرتبط با فوبیا جلوگیری کنیم؟
شما نمی توانید جلوی ایجاد این اختلال را بگیرید. با این حال، ممکن است بتوانید با استراتژی های کوتاه مدت زیر از برخی حملات هراس یا اضطراب مرتبط با این اختلال جلوگیری کنید:
- استفاده از تکنیک های تمدد اعصاب، مانند تمرینات تنفس عمیق
- اجتناب از کافئین
- کاهش مصرف الکل
- اولویت خواب
- تمرین تکنیک های تمرکز حواس، از جمله مدیتیشن و یوگا
در دراز مدت، بهترین راه برای جلوگیری از ایجاد این اختلال، قرار گرفتن تدریجی در معرض ترس است، همانطور که در مواجهه درمانی انجام می شود.
چه زمانی باید از پزشک یا روانشناس کمک بگیرم؟
دانستن اینکه چه زمانی باید برای این بیماری کمک بگیرید، می تواند دشوار باشد. به خاطر داشته باشید که این بیماری نوعی اختلال اضطرابی است. ممکن است زمان آن رسیده باشد که درمان فوبی خود را در نظر بگیرید اگر:
- اجتناب از شی، موقعیت، مکان یا فعالیت محرک، زندگی روزمره شما را تحت تاثیر قرار می دهد یا باعث ناراحتی شدید شما می شود
- شما را از انجام کارهایی که معمولاً از آن لذت می برید باز می دارد
- باعث ترس، اضطراب یا وحشت شدید و طاقت فرسا می شود
- متوجه می شوید که ترس شما با خطر تناسبی ندارد
- حداقل شش ماه است که این اختلال را دارید
- از دریافت پشتیبانی برای سایر مشکلات سلامتی جلوگیری می کند – به عنوان مثال، ترس هایی که شما را از استفاده از تلفن یا مراجعه به پزشک منع می کند.
کلام پایانی
فوبیا قابل درمان است. با کمک و درمان مناسب، اکثر افراد مبتلا به فوبیا می‌توانند بر ترس خود غلبه کرده و زندگی عادی و بدون محدودیت داشته باشند. اگر فکر می‌کنید که ممکن است به فوبیا مبتلا باشید، مهم است که به دنبال کمک حرفه‌ای باشید. یک متخصص بهداشت روان می‌تواند به شما در تشخیص فوبیا و ایجاد یک برنامه درمانی مناسب برای شما کمک کند.
دیدگاهتان را بنویسید