یکی از مباحث مطرح در علم روانشناسی، آزمون استنفورد بینه بوده و به آزمونی گفته میشود که بر مبنای آزمون هوشی از افراد گرفته میشود.
در این آزمون، دو اصل بر مبنای “تعریف سن” و “مفهوم تواناییهای کلی ذهنی” تدوین شد. براساس اصل اول، بینه معتقد بود که تواناییهای کلی ذهنی کودکان با افزایش سن آنها رشد میکند. در ادامه با ما همراه باشید تا با ساختار و مفاهیم این آزمون به بررسی فرمهای مختلف این آزمون در سنین مختلف بپردازیم.
برای این آزمون، سوالهایی را که بین ٦٧ تا ٧٥ درصد افراد گروه سنی خاص از عهده پاسخ دادن به آنها برمیآمدند، اما کودکان خردسالتر کمتر از ٦٧ درصد و کودکان بزرگسال بیشتر از ٧٥ درصد به آنها پاسخ درست میدادند، برای گروه سنی مورد نظر انتخاب میکرد.
بینه براساس اصل دوم، توجه خود را به اندازهگیری هوش یا تواناییهای کلی ذهنی معطوف داشت و به تعریف و اندازهگیری عوامل تشکیلدهنده هوش نپرداخت.
بنابراین، هر سوال از آزمون که با کل توانایی مورد اندازهگیری همبستگی داشت، در محتوای آزمون قرار میگرفت و هر سوالی که با تواناییهای کلی همبستگی نداشت، کنار گذاشته میشد. آزمونی که براساس دو اصل بالا ساخته شد، شامل ٣٠ سوال بود که برحسب مقیاس سنی درجهبندی شده بود. آنگاه با مقایسه سن عقلی و سن زمانی کودک، درباره سطح هوش و میزان آمادگی وی برای استفاده از امکانات آموزشی قضاوت میشد.
کاربرد تست استنفورد بینه چیست؟
اولین تست هوش استنفورد بینهدر سال 1905 به انجام رسید. در واقع 30 سوال مطرح شد که از نظر میزان دشواری روی به افزایش بودند. کودکان و بزرگسالان سوالات آزمون هوش استنفورد را زیر نظر یک متخصص دریافت کردند. آزمون گیرنده، سوالات را از نظر میزان دشواری افزایش داد تا جایی که کودکان دیگر نتوانستند به یکی از آن ها پاسخ بدهند. تنها در سه سال، تست و آزمون ارزیابی استنفورد بینه قادر به جمع آوری داده های کافی برای تشخیص میزان میانگین سطح هوش کودکان درهمه گروه های سنی بود. با توجه به نتایج این ارزیابی، مفهوم سن ذهنی تعریف می شود.
این آزمون که عمدتا برای کودکان صورت می گیرد. پنج عامل در توانایی ادراکی را مورد سنجش قرار میگیرد:
- پردازش دیداری-فضایی
- استدلال کمی
- استدلال سیال
- دانش
- حافظه کاری
هر دو فرد کلامی و غیر کلامی می توانند این آزمون را انجام دهند، چرا که این آزمون بر اساس تعدادی از نشانه ها درجه بندی می شود.
تست هوش استنفورد بینه چگونه صورت می گیرد؟
آزمون گیرنده باید مراقب قوانینی باشد که وجود دارد. کودکان باید در طول تست از هر گونه حواس پرتی به دور باشند. آزمون باید جداگانه و انفرادی انجام شود. در اتاق آزمون نباید هیچ سر وصدایی وجود داشته باشد.
اگر هم کودک کم سن و سال است و از همراه نبودن با پدر و مادر خود احساس ناراحتی میکند.، یکی از اعضای خانواده می تواند به عنوان یک ناظر به این آزمون ارزیابی ملحق شود.
اگر هم کودکی در سنین بالاتر باشد که بتواند ارزیابی را ه تنهایی انجام دهد، باید فقط فرد ارزیابی کننده و کودک در اتاق حضور داشته باشند. مدت ارزیابی بستگی به پتانسیل کودک نیز دارد.
تست هوش کودکان
سن مناسب برای انجام تست هوش استنفورد بینه چیست؟
این تست را می توان ازسن 2 سالگی تا سنین بزرگسالی انجام داد. البته همیشه می توانید این موضوع را با کارشناسان بررسی نمایید.
آزمون کودکان 2 و 5/2 ساله
- تشخیص اجزای بدن: تصویر یک کودک به فرد نشان داده میشود. او باید چهار مورد از اجزای بدن یعنی مو، دهان، پاها، دستها، گوشها و بینی و چشمها را نشان دهد.
- ساختن برج: کودک باید بتواند با روی هم قرار دادن چهار مکعب چوبی به ابعاد 5/2 سانتی متر یک برج بسازد.
- شناسایی اجزا: فرد باید با دیدن ماکت اشیا، 5 مورد را شناسایی کرده و آنها را نشان بدهد: سگ، توپ، قطار، تخت خواب، عروسک و قیچی.
- نام بردن اشیاء: فرد باید با دیدن تصاویر بعضی از اشیا مانند هواپیما، تلفن، کلاه، توپ، درخت، کلید، اسب، چاقو، کتاب، کشتی و .. نام آنها را بگوید.
آزمون کودکان 3 و 5/3 ساله
- ساختن پل: فرد باید بتواند از روی الگوی یک پل که توسط مشاور با مکعبهای چوبی در حضور کودک ساخته میشود، یک پل بسازد.
- کشیدن از روی دایره: کودک باید بتواند از روی یک دایره که به وی ارائه میشود، منحنی بستهای شبیه به یک دایره رسم کند.
- تکرار سه رقم: فرد باید پس از گوش دادن به اعدادی که توسط آزمایشکننده خوانده میشود، آنها را بلافاصله به همان صورت تکرار کند. (١-٤-٦)، (٢-٥-٣)، (٧-٣-٨).
(یادآوری و تکرار یک مورد از سه مورد کافی است.)
- جدا کردن دکمهها: کودک باید بتواند در ٢ دقیقه ٢٠ دکمه کوچک سیاه و سفید را جدا کند و دکمههای هر رنگ را در یک جعبه کوچک جای دهد.
- درک و فهم: کودک باید به یکی از ٢ سوال زیر درست پاسخ بدهد: اگر تشنهات باشد چه میکنی؟ اجاق گاز برای چیست؟
آزمون کودکان 4 و 5/4 ساله
- گفتن متضاد کلمات: فرد باید با گفتن متضاد کلمات، جملههای زیر را که برایش خوانده میشود کامل کند: برادر پسر است، خواهر چه؟ روز هوا روشن است، شب چطور؟ پدر مرد است، مادر چه؟
- درک و فهم: کودک باید بتواند به این سوالها پاسخ دهد: خانه برای چیست؟ کتاب برای چیست؟
- حافظه برای یادآوری جملهها: جملههای زیر یکی پس از دیگری برایش خوانده میشود، کودک باید پس از شنیدن هر جمله آن را به همان صورت بازگو کند: ما میخواهیم برویم برای مادر کمی شیرینی بخریم. سارا دوست دارد بچه گربهها را در لانه غذا بدهد.
- درک زیبایی: سه کارت که روی هر کارت دو تصویر، یکی زیبا و دیگری زشت کشیده شده است، به آزمودنی نشان داده میشود. او باید در هر کارت تصویر زیباتر را نشان دهد.
آزمون کودکان ٥ ساله
- کامل کردن تصویر ناقص: تصویر یک آدمک به کودک ارائه میشود. او باید حداقل دو قسمت آن را کامل کند.
- رسم یک مربع: کودک باید از روی یک مربع شکلی تقریبا شبیه آن بکشد.
- تعریف اشیا: کودک باید در برابر پرسشهای زیر دو مورد از اشیا را با ذکر جنس، شکل یا مورد استفاده آنها تعریف کند.
آزمون کودکان 6 ساله
- بیان تفاوتها: از کودک خواسته میشود تفاوت بین اشیا را بگوید.
- مفهوم اعداد: 12 مکعب چوبی در اختیار کودک گذاشته شده و از او خواسته می شود که 5 شماره خاص را از میان آنها جدا کند، او باید به چهار مورد پاسخ درست بدهد.
آزمون کودکان ٧ ساله
- مهملیابی: تصاویری به کودک نشان داده میشود و او باید اشتباه یا مهمل بودن آن را بیان کند.
- شباهتها: کودک باید شباهت بین دو مورد از چهار مورد زیر را توضیح دهد: شباهت بین چوب و زغال سنگ، کشتی و اتومبیل، سیب و آلو، آهن و نقره.
- کشیدن از روی لوزی: آزمودنی باید از روی شکل لوزی که به او ارائه میشود، شکلی تقریبا مشابه آن را بکشد.
آزمون کودکان ٨ ساله
- حافظه برای داستان: داستانی برای کودک خوانده میشود. سپس چند سوال درباره داستان مطرح میگردد که باید به آن پاسخ بدهد.
- درک و فهم: کودک باید به نمونههایی از پرسشهای زیر پاسخ بدهد: اگر در خیابان یک شهر کودک سه سالهای را که پدر و مادرش را گم کرده است، پیدا کنید چه کار خواهید کرد؟اگر چیزی را که مال دیگری است بشکنید چه کار خواهید کرد؟
- مهملیابی کلامی: مطالبی برای کودک خوانده میشود و او باید بگوید چرا اشتباه یا احمقانه است.
آزمون کودکان ٩ ساله
- حافظه طرحها: طرحی به مدت ١٠ ثانیه به کودک داده میشود. سپس آن را از دید او پنهان میکنند. او باید شبیه آن را از حفظ بکشد.
- گفتن کلمههای همقافیه: از کودک خواسته میشود کلمهای، هموزن یا همقافیه کلمه دیگر را بگوید.
- تکرار ۴ رقم از حفظ: چهار عدد یک رقمی مانند ٦، ٢، ٥ و ٨ بهطور شمرده برای کودک خوانده میشود، او سپس باید آنها را به همان ترتیب از حفظ بازگو کند.
آزمون کودکان ١٠ ساله
- معنی کردن کلمههای انتزاعی: آزمودنی باید معنای کلمههایی مانند افسوس، کنجکاوی، اندوه و تعجب را بیان کند.
- یافتن دلیل: از کودک خواسته میشود که در مورد برخی مسائل دلیل بیاورد.
آزمون کودکان ١١ تا ١٤ ساله
- حافظه برای تکرار ٥ رقم: سوال ٩ سالهها.
- جملهسازی از کلمههای درهمریخته: جملهای با کلمات درهمریخته در اختیار کودک قرار داده میشود. او باید جمله درست را با استفاده از کلمهها بسازد.
- بیان شباهت سه چیز: از کودک خواسته میشود شباهت بین سه چیز را بیان کند.
سن ذهنی چیست؟
سن ذهنی به یک نقطه در جدول نمره متوسط اشاره می کند که شامل میانگین سنین ذهنی با توجه به مقادیر ضریب هوشی می باشد. این نقطه با توجه به نتیجه ارزیابی که بچه ها از تست هوش دریافت می کنند، محاسبه می شود.
هنگام محاسبه سن ذهنی، باید این اطمینان حاصل شود که تست انتخاب شده برای سن واقعی کودک مناسب است. سن ذهنی با مقایسه نمره واقعی آزمون با جدول متوسط محاسبه خواهد شد.
نمره گذاری برای تست آزمون استنفورد بینه
نمرات مربوط به تست هوش استنفورد بینه از زیر آزمون هایی از هر پنج عامل محاسبه میشود و بر اساس سن آزمون دهنده ها مقیاس بندی می شود. میانگین نمره برای آزمون 100 است و هوش را در محدوده نمره طبقه بندی می کنند.
