آسیب شناسی روانی براساس DSM-5 (دوره سوم)

همان‌طور که از کلمه نابهنجار (Abnormal) یا غیرطبیعی پیداست، هر آنچه از حالت استاندارد و طبیعی دور باشد ” نابهنجار و غیرطبیعی” نامیده می‌شود. حالت طبیعی و استاندارد جسم انسان، انسجام ساختار بدن و هماهنگی کنش‌های بدنی است که از طریق ابزارهای دقیق و فنون پیشرفته‌ای که در علم پزشکی به کار گرفته می‌شود مشخص می‌شود. حالت طبیعی و به هنجار روان انسان هم از طریق ملاک‌ها و معیارهایی خاص تشخیص داده می‌شود.

در سطح روان‌شناختی، رفتار نابهنجار از طریق ملاک اجتماعی، ملاک آماری، ملاک میزان سازگاری و چند ملاک دیگر از رفتار به هنجار متمایز می‌شود و ویژگی‌های رفتار نابهنجار هم از طریق همین ملاک‌ها مشخص می‌شود. ویژگی‌های رفتار نابهنجار عبارت ‌اند از:

نادر و ناخوشایند

ویژگی ها و رفتارهایی که هم از دیدگاه آماری نادرند و هم منفی و ناخوشایند هستند، ناهنجار محسوب می‌شوند، رفتارهایی که نادر هستند و بیشتر افراد جامعه آن را از خود نشان نمی دهند، استثنایی به شمار میروند.

متضاد با هنجار های جامعه

برخی از ویژگی هایی که از نظر اجتماعی، فرهنگی، اخلاقی مورد غیر قابل قبول باشد، نابهنجار تلقی می شود. بنابراین تعریف، ویژگی ها و رفتارها زمانی نابهنجار اند که جامعه آنها را نابهنجار به شمار آورد. در واقع رفتار طبیعی و به هنجار رفتاری است که اجتماع توقع دارد اما رفتار غیر طبیعی و نابهنجار چنین نیست.

پریشانی و رنج

پریشانی به تجربه شدید عذاب هیجانی یا جسمی گفته می شود. برای مثال، بسیاری از رفتارهایی که یک فرد مبتلا به افسردگی حاد و وخیم از خود بروز می دهد نابهنجار است، زیرا در اکثر این رفتارها هیجان غم را به طور شدید تجربه می کند، رنج می کشد و دچار پریشانی می شود.

تجربه پریشانی و رنج اگرچه شرط لازم برای رفتار نابهنجار به شمار می رود، اما کافی و ضروری نیست. در برخی از اختلال های شخصیتی، فرد رنج و پریشانی را به دنبال رفتارهای نبهنجار و در نتیجه عملکرد غیر طبیعی اش تجربه نمی کند. همچنین افرد در مواجهه با بعضی رویدادهای طبیعی زندگی مثل از دست دادن یک عزیز، رفتارهایی را از خود نشان می دهند که با پریشانی و رنج زیدی همراه است، اما در صورتی که مدت، شدت و فراوانی آن رفتار از استاندارد مشخص زیاد نباشد، نابهنجار محسوب نمی شود.

تاثیر نامطلوب در عملکرد

یکی دیگر از ویژگی های رفتار نابهنجار تاثیر منفی و نامطلوبی است که بر عملکرد فرد می گذارد. رفتارهایی که بروز آنها عملکرد و توانایی فرد را از سطح  مطلوب یا حتی متوسط کاهش می دهد، جنبه های مختلف زندگی او مثل زندگی تحصیلی، عاطفی و اجتماعی یا شغلی را تحت تاثیر قرار می دهد و از کیفیت آنها می کاهد، نابهنجار هستند.

تهدیدآمیز و غیر قابل کنترل و پیش بینی

رفتارهایی که امنیت شخص و اطرافیان او را به خطر می اندازد و ممکن است برای او و دیگران مخاطراتی را ایجاد کند، رفتار نابهنجار و غیر طبیعی است. به بیان دیگر رفتارهایی که خشونت آمیز بوده اند، غیر قابل پیش بینی اند و خارج از کنترل و مدیریت فرد هستند نیز نابهنجار محسوب می شود.

ناسازگارانه و غیر قابل انعطاف

سازگاری یک طیف است. هر چه فرد بیشتر بتواند بین آنچه که ” مایل است انجام بدهد” و “آنچه محیط جامعه و اطراف انتظار انجامش را از او دارد” تعادل برقرار کند، سازگارتر است.

هر چه رفتارهایی که بروز داده می شوند سازگارانه تر و کارکردی باشد، شخص بیشتر می تواند به اهدافش برسد، نیازهایش را مطابق با واقعیت های محیطی برآورده سازد، روابط رضایت بخش با دیگران برقرار کند و پیروزی و بهروزی برسد.از این رو، رفتار نابهنجار رفتاری است که ناسازگارانه باشد،  فرد را از اهداف و ارزش هایش دور کند، روابط او را با دیگران مختل سازد و به آرامش و رفتار فرد و همچنین جامعه لطمه بزند.

از این رو مرکز مشاوره روانشناسی مسیر آرامش دی، واقع در تبریز ، پیوسته در حال برگذاری دوره های آموزشی آسیب شناسی و سایر دوره های روانشناسی،توسط یکی از بهترین اساتید این حوزه،جناب آقای دکتر محمود مجیدعلیلو، عضو هیئت علمی دانشگاه و عضو شورای سازمان نظام روانشناسی، است.