اختلال اضطراب جدایی در کودکان چیست؟

تصور کنید کودکی که در هنگام جدایی از والدینش احساس ترس و اضطراب شدیدی می‌کند، به حدی که این اضطراب زندگی روزمره و تعاملات اجتماعی او را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

این وضعیت که به عنوان اختلال اضطراب جدایی در کودکان شناخته می‌شود، یک پدیده پیچیده و چالش‌برانگیز است که می‌تواند رشد عاطفی و اجتماعی کودک را به شدت مختل کند.

اختلال اضطراب جدایی در کودکان نه تنها باعث نگرانی والدین و معلمان می‌شود، بلکه می‌تواند پایه‌گذار مشکلات روان‌شناختی بلندمدت در دوران بزرگسالی نیز باشد. در این مقاله، به بررسی عوامل مؤثر، نشانه‌ها، و روش‌های مؤثر در پیشگیری و درمان اختلال اضطراب جدایی در کودکان می‌پردازیم، تا بتوانیم راه‌های بهتری برای کمک به این کودکان و ایجاد محیطی امن و حمایتی برای رشد سالم آنها بیابیم.

• اختلال اضطراب جدایی در کودکان چیست؟
• چه چیزی باعث اختلال اضطراب جدایی در کودک می شود؟
• علائم اختلال اضطراب جدایی در کودک چیست؟
• چگونه اختلال اضطراب جدایی در کودک تشخیص داده می شود؟
• اختلال اضطراب جدایی در کودک چگونه درمان می شود؟
• نکات کلیدی در مورد اختلال اضطراب جدایی در کودکان
• توصیه‌هایی برای کاهش اضطراب جدایی در کودکان عادی
• اضطراب جدایی در بزرگسالان

اختلال اضطراب جدایی در کودکان چیست؟

اختلال اضطراب جدایی (SAD) یکی از مشکلات جدی سلامت روان در کودکان است که با نگرانی شدید جدا شدن از اعضای خانواده یا افراد نزدیک، مشخص می‌شود. کودک مبتلا به این اختلال به شدت می‌ترسد که از خانواده خود جدا شود یا اینکه در نبود یکی از اعضای خانواده، حادثه‌ای ناگوار رخ دهد.

هر کودک و نوجوانی در طول رشد خود ممکن است کمی اضطراب را تجربه کند، که این امر بخشی طبیعی از بزرگ شدن است. اضطراب جدایی در کودکان خردسال، به ویژه در سنین 18 ماهگی تا 3 سالگی، معمولاً طبیعی است و به نوعی وابستگی به والدین منجر می‌شود. برای تشخیص این اختلال، کودک باید حداقل به مدت 4 هفته این علائم را نشان دهد. کودکی که به این اختلال مبتلا است، نگرانی‌ها و ترس‌هایی دارد که برای سن او غیرمعمول و ناپسند است.

چه چیزی باعث اختلال اضطراب جدایی در کودک می شود؟

کارشناسان بر این باورند که اختلال اضطراب جدایی (SAD) از ترکیبی از عوامل بیولوژیکی و محیطی ناشی می‌شود. از نظر بیولوژیکی، کودک ممکن است استعداد اضطراب را از طریق وراثت به دست آورد. به علاوه، عدم تعادل در دو ماده شیمیایی مهم در مغز، نوراپی‌نفرین و سروتونین، می‌تواند نقش اساسی در بروز این اختلال داشته باشد.

از دیدگاه محیطی، کودک می‌تواند اضطراب و ترس را از طریق مشاهده و تقلید از اعضای خانواده یا دیگر افراد نزدیک یاد بگیرد. همچنین، وقوع یک رویداد آسیب‌زا، مانند از دست دادن یکی از عزیزان یا تجربه یک حادثه ناگوار، می‌تواند به عنوان یک محرک برای توسعه اختلال اضطراب جدایی عمل کند. این عوامل در ترکیب با یکدیگر می‌توانند باعث بروز و شدت یافتن این اختلال در کودکان شوند.

اختلال اضطراب جدایی (SAD) به طور مساوی در پسران و دختران رخ می‌دهد. با این حال، کودکانی که والدینشان دچار اختلالات اضطرابی هستند، احتمال بیشتری برای ابتلا به SAD دارند. این مسئله نشان می‌دهد که عوامل ژنتیکی و محیطی مرتبط با والدین می‌توانند نقش مهمی در بروز این اختلال در کودکان را ایفا کنند.

علائم اختلال اضطراب جدایی در کودک چیست؟

اولین علائم اختلال اضطراب جدایی (SAD) معمولاً در حدود کلاس سوم یا چهارم ظاهر می‌شوند. این علائم ممکن است پس از یک وقفه از مدرسه، مانند تعطیلات یا تابستان، یا بعد از یک بیماری طولانی مدت آغاز شوند. هر کودک ممکن است علائم مختلفی را تجربه کند، اما شایع‌ترین علائم SAD عبارتند از:

• امتناع از تنها خوابیدن: کودک نمی‌خواهد به تنهایی بخوابد و نیاز به حضور والدین دارد.
• کابوس‌های تکراری با موضوع جدایی: کودک ممکن است کابوس‌های مکرر در مورد جدا شدن از والدین یا مراقبان داشته باشد.
• نگرانی زیاد هنگام جدا شدن از خانه یا خانواده: کودک در هنگام جدایی از خانواده بسیار نگران می‌شود.
• نگرانی بیش از حد درباره امنیت اعضای خانواده: کودک ممکن است به طور مداوم درباره ایمنی والدین یا دیگر اعضای خانواده خود نگران باشد.
• نگرانی بیش از حد درباره دور ماندن از خانواده: کودک از دور شدن و جدا شدن از خانواده خود می‌ترسد.
• امتناع از رفتن به مدرسه: کودک ممکن است از رفتن به مدرسه خودداری کند.
• ترس و بیزاری از تنهایی: کودک از تنها ماندن می‌ترسد و بیزار است.
• شکایات جسمی مکرر: کودک ممکن است دچار سردرد، معده درد یا سایر علائم جسمی شود.
• درد یا تنش عضلانی: کودک ممکن است درد یا تنش عضلانی را تجربه کند.
• نگرانی بیش از حد درباره ایمنی خود: کودک نگرانی شدیدی درباره ایمنی خود دارد.
• نگرانی بیش از حد هنگام خوابیدن دور از خانه: کودک نمی‌خواهد دور از خانه بخوابد و درباره آن بسیار نگران است.
• چسبندگی زیاد، حتی در خانه: کودک به طور مداوم به والدین خود چسبیده و نمی‌خواهد از آنها جدا شود.
• هراس یا عصبانیت در زمان جدایی: کودک در هنگام جدا شدن از والدین یا مراقبان دچار هراس یا عصبانیت می‌شود.

علائم SAD ممکن است مشابه سایر مشکلات سلامتی باشد. برای تشخیص دقیق و مطمئن شدن از وضعیت فرزندتان، حتماً به روانشناس مراجعه کنید.

چگونه اختلال اضطراب جدایی در کودک تشخیص داده می شود؟

تشخیص اختلال اضطراب جدایی (SAD) توسط یک روانشناس کودک یا متخصص دیگر در زمینه سلامت روان انجام می‌شود. این متخصصین با انجام یک ارزیابی جامع سلامت روانی کودک، به تشخیص این اختلال می‌پردازند. برای اینکه تشخیص SAD تایید شود، کودک باید حداقل به مدت 4 هفته نگرانی یا ترس شدید از دوری از اعضای خانواده را تجربه کرده باشد.

در صورتی که کودک شما از علائم جسمی شکایت دارد، پزشک معالج او ممکن است ارزیابی‌هایی انجام دهد تا علل دیگر این علائم را رد کند و اطمینان حاصل کند که مشکلات جسمی به دلیل اختلال دیگری نیستند. این اقدامات به تشخیص دقیق‌تر و اطمینان از سلامت کلی کودک کمک می‌کند.

اختلال اضطراب جدایی در کودک چگونه درمان می شود؟

درمان اختلال اضطراب جدایی (SAD) به علائم، سن، و سلامت عمومی کودک شما بستگی دارد و همچنین به شدت این اختلال. درمان معمولاً شامل ترکیبی از روش‌های زیر است:

1. درمان شناختی-رفتاری (CBT): این نوع درمان به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های جدیدی را یاد بگیرد که به او در کنترل اضطراب کمک کند. CBT شامل شناخت درباره احساسات و تفکرات منفی، آموزش استراتژی‌های مقابله‌ای مثل تنفس عمیق و تمرینات تخیلی، و ارائه موقعیت‌هایی است که ممکن است اضطراب آور باشند، است.
2. داروها: در برخی موارد، استفاده از داروهای ضد افسردگی یا ضد اضطراب می‌تواند به کودک کمک کند تا احساس آرامش و کاهش اضطراب کند. انتخاب دارو و مدت زمان مصرف آن بستگی به شدت و نیازهای خاص کودک دارد و توسط یک پزشک متخصص تعیین می‌شود.
3. خانواده درمانی: والدین و خانواده نقش بسیار مهمی در درمان SAD دارند. خانواده درمانی می‌تواند شامل آموزش به والدین درباره نحوه پشتیبانی از کودک در مواجهه با اضطراب، بهبود فرایند ارتباطی در خانواده، و ایجاد محیط حمایت‌آمیز برای کودک باشد.
4. ورودی مدرسه: مدرسه نیز می‌تواند در درمان کودک موثر باشد. همکاری با مدرسه برای ارائه حمایت و اقدامات خاص برای کودک، می‌تواند به بهبود وضعیت او کمک کند.

هر کدام از این روش‌ها به تنهایی یا به ترکیب با یکدیگر، بسته به نیازها و شرایط خاص کودک، برای درمان SAD مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین، پیگیری دقیق و مداوم توسط تیم درمانی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است تا به کودک کمک شود تا به طور کامل با اضطراب خود مقابله کند و به رشد و توسعه سالم خود ادامه دهد.

نکات کلیدی در مورد اختلال اضطراب جدایی در کودکان

• اضطراب جدایی در کودکان نوعی مشکل سلامت روان است. کودک مبتلا به SAD به شدت نگران جدا بودن از اعضای خانواده یا سایر افراد نزدیک است.
• علت SAD هم بیولوژیکی و هم محیطی است.
• علائم SAD شدیدتر از اضطراب جدایی طبیعی است که تقریباً هر کودکی تا حدودی بین سنین 18 ماهگی تا 3 سالگی دارد.
• یک کودک باید علائمی داشته باشد که حداقل 4 هفته طول بکشد تا SAD در نظر گرفته شود.
• ارزیابی سلامت روان برای تشخیص SAD مورد نیاز است.
• درمان شامل روان‌درمان و دارو است.

توصیه‌هایی برای کاهش اضطراب جدایی در کودکان عادی

گاهی کودک دارای علائم اختلال اضطراب جدایی نیست و یا به تشخیص روانشناس کودک، دچار این اختلال نمی‌باشد و صرفا در مرحله رشد و پذیرش فرآیند جدایی قرار دارد. شما می‌توانید با کمک و حمایت از کودک خود، او را در این فرآیند یاری کرده و از ایجاد اضطراب جدایی جلوگیری کنید. برای این منظور، توصیه‌های زیر می‌توانند مفید باشند:

1. از تماشای فیلم‌ها و برنامه‌های خشن در حضور فرزندتان خودداری کنید.
2. جدایی را به تدریج و به صورت تمرینی با کودک تجربه کنید. مثلاً او را برای مدت کوتاهی به خانه مادربزرگ ببرید. توجه داشته باشید که نباید در این مسیر زیاده‌روی کنید یا به زور متوسل شوید. هر چیزی باید در حد تعادل باشد.
3. حتماً به قول خود عمل کنید و در زمان تعیین شده بازگردید.
4. از کودک بخواهید که اسباب‌بازی یا عروسک مورد علاقه‌اش را در زمانی که کنار او نیستید، همراه داشته باشد.
5. می‌توانید از پرستار کودک برای این تمرین کمک بگیرید.
6. کودک را برای انجام کارها و همراهی او در جدا شدن از شما تشویق کنید.
7. کودک را برای شرکت در فعالیت‌های اجتماعی و حضور در گروه‌های دوستی تشویق کنید.
8. زمان جدایی از کودک را به مرور و کم‌کم افزایش دهید.
9. همیشه خداحافظی کوتاه و دلپذیری داشته باشید. به کودک توضیح دهید که کجا می‌روید و چه زمانی بازمی‌گردید.
10. عادی رفتار کنید و جلوی کودک احساساتی نشوید.

این نکات به شما کمک می‌کند که فرزندتان به تدریج به جدایی از شما عادت کند و بدون اضطراب این مراحل را طی کند.

اضطراب جدایی در بزرگسالان

اضطراب جدایی در بزرگسالان نیز می‌تواند به عنوان یک اختلال روانی مورد توجه قرار گیرد. این اختلال، که معمولا از دوران کودکی آغاز می‌شود، در بزرگسالی به صورت ترس و نگرانی شدید از جدا شدن از افرادی که به آن‌ها وابستگی عاطفی دارند، بروز می‌کند. بزرگسالانی که از اضطراب جدایی رنج می‌برند، ممکن است با مشکلاتی مانند نگرانی مداوم درباره ایمنی و سلامتی عزیزانشان، نیاز شدید به تماس و ارتباط مداوم، و ناتوانی در تحمل جدایی حتی برای مدت کوتاه مواجه شوند.

این اضطراب می‌تواند زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار دهد و باعث مشکلاتی در روابط اجتماعی و حرفه‌ای شود. از جمله نشانه‌های شایع آن می‌توان به حملات پانیک، مشکلات خواب، و اجتناب از موقعیت‌هایی که ممکن است به جدایی منجر شوند، اشاره کرد.

سخن پایانی

اختلال اضطراب جدایی در کودکان می‌تواند تاثیرات عمیقی بر روی رشد روانی و اجتماعی آن‌ها داشته باشد. با این حال، با درک صحیح از علائم و ارائه راهکارهای مناسب، می‌توان به کودکان کمک کرد تا این اضطراب را مدیریت کرده و در نهایت بر آن غلبه کنند. استفاده از روش‌های تدریجی برای جدایی، ایجاد محیط‌های امن و حمایت‌کننده، و همکاری با متخصصان روانشناسی کودک از جمله راهکارهای موثر در کاهش این اضطراب هستند. هدف نهایی باید توانمندسازی کودکان برای مواجهه با موقعیت‌های جدید و توسعه احساس اعتماد به نفس و استقلال در آن‌ها باشد.